Uzluksiz malaka oshirish jarayonida ijtimoiy-gumanitar yo‘nalish pedagoglarining krеativ kompеtеntligini takomillashtirish

Ushbu dissertatsiya avtoreferati JUMANIYOZOVA MUHAYYO TOJIYEVNA tomonidan tayyorlangan bo'lib, unda ijtimoiy-gumanitar yo'nalish pedagoglarining uzluksiz malaka oshirish jarayonida kreativ kompetentligini takomillashtirish masalasi atroflicha o'rganilgan. Tadqiqotda kreativlikning falsafiy, pedagogik va psixologik jihatlari tahlil qilingan, shuningdek, ijtimoiy-gumanitar yo'nalish pedagoglari kreativ kompetentligining tarkibiy komponentlari, rivojlanish bosqichlari va ta'lim jarayonida ularni takomillashtirishning didaktik imkoniyatlari aniqlangan. "Lifelong learning" tamoyili va raqamli ta'lim muhitining rivojlanishi sharoitida kreativ kompetentlikni rivojlantirishning ahamiyati asoslab berilgan. Tadqiqot natijalari asosida pedagoglarning kreativ kompetentligini baholash mezonlari va indikatorlari ishlab chiqilgan. Shuningdek, uzluksiz malaka oshirish jarayonida qo'llaniladigan "Flipped classroom", TRIZ, Delphi usuli kabi innovatsion texnologiyalar va metodlardan foydalanish bo'yicha tavsiyalar berilgan. Tajriba-sinov ishlarining natijalari tahlil qilinib, pedagogik faoliyatda kreativlikni rivojlantirish bo'yicha ilmiy asoslantirilgan xulosalar va tavsiyalar ishlab chiqilgan.

Asosiy mavzular

KIRISH: Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati, jahon oliy ta'lim tizimlarida kreativ kompetentlikni takomillashtirish muammosi, "Barqaror rivojlanish maqsadlari", "Yevropa oliy ta'lim makoni", "Hayot davomida ta'lim" kabi global va milliy konsepsiyalar asosida kreativ yondashuvga asoslangan ta'lim modelini joriy etishning zarurati tushuntirilgan. O'zbekiston Respublikasida pedagog kadrlar malakasini oshirish jarayonlariga innovatsion yondashuvlarni joriy etish hamda kadrlarning kasbiy kompetentligini doimiy rivojlantirish mexanizmlarini qo'llash zarurati asoslab berilgan. Shuningdek, tadqiqotning respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining ustuvor yo'nalishlariga mosligi va xorijiy ilmiy-tadqiqotlar sharhi keltirilgan.
Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Tadqiqotning maqsadi uzluksiz malaka oshirish jarayonida oliy ta'lim muassasalari ijtimoiy-gumanitar yoʻnalish pedagoglarining kreativ kompetentligini takomillashtirishdan iborat. Tadqiqotning vazifalari quyidagilarni o'z ichiga oladi: kasbiy kompetensiyalarni takomillashtirishning zamonaviy yondashuvlari asosida ijtimoiy-gumanitar yoʻnalish pedagoglari kreativ kompetentligining komponentlarini aniqlashtirish; rivojlanish bosqichlari mazmunini asoslash; pedagogik jarayon modelini takomillashtirish; shaxsiy-kasbiy ta'lim trayektoriyasi va individual-kasbiy rivojlanish dasturini takomillashtirish; mezonlari, indikatorlari, darajalarini aniqlash, diagnostika qilishga qaratilgan didaktik resurslar va uslubiy ta'minotini ishlab chiqish.
Tadqiqotning obyekti va predmeti: Tadqiqotning obyekti sifatida oliy ta'lim muassasalari ijtimoiy-gumanitar yoʻnalish pedagoglarining uzluksiz malaka oshirish jarayoni olingan. Tadqiqotning predmeti esa oliy ta'lim muassasalari ijtimoiy-gumanitar yoʻnalish pedagoglarining uzluksiz malaka oshirish jarayoni mazmuni, shakllari, metodlari, vositalari va texnologiyalari tashkil etadi.
Tadqiqotning usullari: Dissertatsiya ishini bajarish jarayonida ilmiy-metodik adabiyotlarni qiyosiy oʻrganish, tizimli tahlil, pedagogik diagnostika, so'rovnoma, intervyu, ilmiy bashoratlash, modellashtirish, monitoring, pedagogik tajriba-sinov, ma'lumotlarni matematik-statistik qayta ishlash, kvalimetrik tahlil kabi nazariy, empirik va amaliy metodlardan foydalanilgan.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat: uzluksiz malaka oshirish jarayonida ijtimoiy-gumanitar yo'nalish pedagoglari kreativ kompetentligining motivatsion, kognitiv, ijtimoiy, aksiologik, emotsional va introspeksiya komponentlari ta'limning andragogik, kompetensiyaviy, aksiologik, innovatsion, tizimli va evtagogik paradigmalari asosida aniqlangan; rivojlanish bosqichlari va mazmuni takomillashtirilgan; ta'lim jarayoni modeli takomillashtirilgan; shaxsiy-kasbiy ta'lim trayektoriyasi va individual-kasbiy rivojlanish dasturi takomillashtirilgan; indikatorlari va didaktik resurslar ishlab chiqilgan.
Tadqiqotning amaliy natijalari: Tadqiqotning amaliy natijalari quyidagilardan iborat: malaka oshirish kursi oʻquv rejasining ayrim modullarini oʻqitish metodikasi takomillashtirilgan; innovatsion ta'lim texnologiyalari, psixogimnastik mashqlar va iyerarxik tuzilgan kreativ topshiriqlarni loyihalashning didaktik talablari belgilangan, kreativ kompetentlikni takomillashtirishga yo'naltirilgan oʻquv, elektron didaktik resurslari ishlab chiqilgan; "Pedagogning kreativ kompetentligini rivojlantirish” masofaviy kursi dasturi, uning didaktik ta'minoti, oʻquv materiallari, baholash materiallari yaratilgan; uslubiy qoʻllanmalar, monografiyalar, darslik nashr etilgan.
Tadqiqot natijalarining ishonchliligi: Tadqiqot natijalarining ishonchliligi muammoga ilmiy-metodik nuqtai nazardan yondashilganligi, respublika va xorijlik olimlar tajribalariga asoslanilganligi, tadqiqot vazifalariga mos metodlarning tanlanganligi, tahlil va tavsifning miqdor va sifat jihatdan ta'minlanganligi, ilmiy g'oyalarning tajriba-sinov ishlarida nazariy va amaliy tasdig'ini topganligi, statistik jihatdan asoslanganligi, vakolatli tuzilmalar tomonidan tasdiqlanganligi va tavsiyalarning amaliyotga joriy qilinganligi bilan izohlanadi.
Tadqiqotning ilmiy va amaliy ahamiyati: Tadqiqot natijalarining ilmiy ahamiyati “kreativlik” tushunchasining falsafiy, pedagogik va psixologik nuqtayi nazardan tahlil etilganligi va ijtimoiy-gumanitar yoʻnalish pedagogi kreativ kompetentligining tuzilmasi, rivojlanish bosqichlari aniqlanganligi bilan izohlanadi. Amaliy ahamiyati esa malaka oshirish kurslari uchun darslik, oʻquv qoʻllanma, oʻquv dasturlarini ishlab chiqishda uzluksiz malaka oshirish jarayonlarida oliy ta'lim muassasalari ijtimoiy-gumanitar yoʻnalish pedagoglari kreativ kompetentligining tizimli modelidan, tashkiliy-pedagogik shartlari, bosqichlari, usul va vositalaridan, oʻquv-uslubiy ta'minoti, baholash mezonlari, indikatorlaridan foydalanish mumkinligi bilan belgilanadi.
Xulosa: Tadqiqot natijalariga ko'ra, ijtimoiy-gumanitar yoʻnalish pedagoglari kreativ kompetentligini rivojlantirishda ta'limning zamonaviy paradigmalari: kompetensiyali, aksiologik, andragogik, innovatsion, tizimli, akmeologik, evtagogik tamoyillariga tayanish lozimligi; "kreativlik" tushunchasining falsafiy, pedagogik, psixologik rivojlanishi va "Kreativ kompetentlik"ning pedagogik faoliyat tajribasi asosida rivojlanishi asoslandi; ijtimoiy-gumanitar yoʻnalish pedagogi kreativ kompetentligining tuzilmasi (motivatsion, kognitiv, ijtimoiy, aksiologik, emotsional va introspeksiya) va rivojlanish bosqichlari ishlab chiqildi; uzluksiz malaka oshirish tizimining didaktik imkoniyatlari va ushbu jarayonda kreativ kompetentlikni takomillashtirishga yoʻnaltirilgan pedagogik jarayon modeli asoslab berildi.