Bolalar anatomiyasi va fiziologiyasi asoslari

Ushbu kitob O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi Namangan davlat universiteti Fiziologiya kafedrasi tomonidan tayyorlangan «Bolalar anatomiyasi va fiziologiyasi asoslari» fanidan o‘quv-uslubiy majmuadir. Unda bolalar anatomiyasi va fiziologiyasining asosiy qonuniyatlari, o‘sish va rivojlanishning umumiy qonuniyatlari, odam embrionining rivojlanishi, tayanch-harakat apparatining yoshga oid xususiyatlari, ovqat hazm qilish organlarining tuzilishi va funksiyalari, qon va uning tarkibi, qon aylanish organlari, nafas organlari, ayiruv tizimi, endokrin bezlar, nerv sistemasi, sezgi organlari, tana harorati va moddalar almashinuvi kabi mavzular yoritilgan. Har bir mavzu oxirida takrorlash uchun savollar berilgan.

Asosiy mavzular

BOLALAR ANATOMIYASI VA FIZIOLOGIYASI ASOSLARI FANINI O‘RGANISH USULLARI. ANATOMIYA FIZIOLOGIYA FANLARINING TARIXI.: Ushbu mavzu bolalar anatomiyasi va fiziologiyasi fanining maqsadi, tekshirish usullari, fanlarning tarixi, hujayraning tuzilishi va kimyoviy tarkibi haqida ma'lumot beradi. Odam anatomiyasi va fiziologiyasining rivojlanishi, o‘rganish usullari, shuningdek, anatomiyaning biologiya, gistologiya, embriologiya kabi fanlar bilan bog‘liqligi yoritilgan. Shuningdek, solishtirma anatomiya va paleontologiya hamda embriologiya fanlari haqida ham ma'lumot berilgan.
O‘SISH VA RIVOJLANISHNING UMUMIY QONUNIYATLARI. ODAM EMBRIYONINING RIVOJIANISHI.: Mavzu odam embrionining rivojlanishi, ontogenez nazariyasi, to‘qimalarning hosil bo‘lishi, o‘sish va rivojlanishning umumiy qonuniyatlari, bog‘cha yoshidagi bolalarning o‘sish va rivojlanishining o‘ziga xos xususiyatlari hamda akseleratsiya haqidagi nazariyalar haqida ma'lumot beradi.
TAYANCH-HARAKAT APPARATINING YOSHGA OID XUSUSIYATLARI: Mavzu tayanch-harakat apparatining tuzilishi, rivojlanishi va yoshga oid xususiyatlari, jumladan, umurtqa pog‘onasi, ko‘krak qafasi va bosh skeletining tuzilishi va funksiyalari hamda muskullarning tuzilishi, funksiyalari va yoshga oid xususiyatlari haqida ma'lumot beradi.
OVQAT HAZM QILISH ORGANLARINING TUZILISHI, FUNKSIYALARI VA YOSHGA OID XUSUSIYATLARI: Mavzu ovqat hazm qilishning ahamiyati va umumiy tuzilishi, ingichka ichakda ovqatni hazm bo‘lishi, me’da osti bezi, jigar funksiyalari, ovqat hazm qilish organlarining yoshga oid xususiyatlari, moddalar va energiya almashinuvi, bolalarning to‘g‘ri ovqatlanishi kabi mavzularni o‘z ichiga oladi.
QON. QON AYLANISH ORGANLARINING YOSH XUSUSIYATLARI: Ushbu mavzu yurakning tuzilishi, yurak tonlari, katta va kichik qon aylanish doiralari, tomirlarda qon harakati, qon bosimi, yurak-tomir tizimi gigiyenasi, limfa va limfa tsirkulyatsiyasi, qonning ahamiyati, tarkibi va xususiyatlari, qonning cho‘kish tezligi va qon guruhlari haqida ma'lumot beradi.
NAFAS ORGANLARINING TUZILISHI, FUNKSIYALARI VA YOSHGA OID XUSUSIYATLARI: Mavzu nafas organlarining yosh xususiyatlari va gigiyenasi, nafas olishning ahamiyati, nafas sistemasining vazifasi, tashqi va ichki nafas olish, o‘pka ventelyasiyasi, o‘pkada gazlar almashinuvi mexanizmi, gipoksiya, asfeksiya va nafas gigiyenasi kabi mavzularni o‘z ichiga oladi.
AYIRUV TIZIMINING TUZILISHI, YOSH XUSUSIYATLARI VA GIGIENASI: Mavzu ayiruv organlarining asosiy vazifasi, o‘pka va me’da-ichak traktining ayiruv funksiyasi, buyraklar tuzilishi va funksiyasi, siydik hosil bo‘lishi nazariyasi, siydikning miqdori va tarkibi, bolalarda tunda siydik tuta olmaslik, moddalar almashinuvi haqida ma'lumot beradi.
ICHKI SEKRETSIYA BEZLARINING TUZILISHI, FUNKSIYALARI VA YOSHGA OID XUSUSIYATLARI: Ushbu mavzu ichki sekretsiya bezlarining fiziologik ahamiyati, gormonlar va ularning funksiyalari, gipofiz, epifiz, qalqonsimon bez, buyrak usti bezlari, me’da osti bezi, jinsiy bezlar, plasenta va timus bezlarining tuzilishi, funksiyalari va yoshga oid xususiyatlari haqida ma'lumot beradi.
MODDALAR ALMASHINUVI VA UNING ORGANIZM HAYOT FAOLIYATI UCHUN AHAMIYATI: Mavzu to‘liq va to‘liq bo‘lmagan oqsillar, tuz va suv almashinuvi, vitaminlar va ularning bolalar hayotida tutgan o‘rni, odamning kundalik ovqati tarkibi, bolalarda moddalar va energiya almashinuvining xususiyatlari hamda ularning to‘g‘ri ovqatlanishi haqida ma'lumot beradi.
NERV SISTEMASINING UMUMIY TUZILISH VA FIZIOLOGIYASI. MARKAZIY NERV SISTEMANING TUZILISHI, FIZIOLOGIYASI VA YOSHGA OID XUSUSIYATLARI: Ushbu mavzu nerv tizimining ahamiyati, markaziy va periferik nerv sistemasi, nerv tolalarining mielinlanishi, bioelektrik hodisalar, biotoklar, markaziy nerv tizimining yoshga oid xususiyatlari, orqa miya tuzilishi va funksiyalari, bosh miya yarimsharlarining tuzilishi va funksiyalari hamda oliy nerv faoliyati tiplari haqida ma'lumot beradi.
BOSH MIYA KATTA YARIM SHARINING TUZILISH FUNKSİYALARI VA YOSHGA OID XUSUSIYATLARI. OLIY NERV FAOLIYATI TIPLARI: Mavzu bosh miya yarim sharlarining tuzilishi, funksiyalari, oliy nerv faoliyati tiplari, shartli va shartsiz reflekslar, dinamik stereotip, uyqu, tush ko‘rish va gipnoz haqida ma'lumot beradi.
SEZGI ORGANLARI ANALIZATORLAR: Ushbu mavzu sezgi organlarining ahamiyati, terining tuzilishi va funksiyalari, teri gigiyenasi, teri kasalliklari, ko‘rish analizatori, eshitish analizatori, hidlash va ta’m bilish analizatorlari hamda ularning yoshga oid xususiyatlari haqida ma'lumot beradi.