“Tarkibadaxshon” dostoni syujetining genezisi va evolyutsiyasi

Ushbu tadqiqot “Tarkibadaxshon” dostonining syujetini, uning shakllanish bosqichlarini, mifologik asoslarini va badiiy evolyutsiyasini oʻrganishga bagʻishlangan. Tadqiqotda ushbu eposning jahon folkloristikasidagi va oʻzbek milliy epik ijodiyotidagi oʻrni, an’anaviyligi hamda oʻziga xosliklari tahlil qilingan. Shuningdek, doston syujetining genezisi, motivlari, obrazlari, mifologik va islomiy tasavvurlar taʼsiri, badiiy-estetik evolyutsiyasi hamda baxshishunoslik maktablari bilan aloqadorligi atroflicha koʻrib chiqilgan. Tadqiqotda “Tarkibadaxshon” dostonining Chori Baxshi Umirov va Qahhor Baxshi Rahimov variantlari qiyosiy tahlil qilinib, ularning badiiy jihatlari va farqlari ochib berilgan. Tadqiqot natijalari Oʻzbekiston Respublikasi oliy taʼlim muassasalarida “Oʻzbek folklori”, “Folklorshunoslik asoslari” va boshqa tegishli fanlar boʻyicha oʻqitish jarayonida hamda ilmiy tadqiqotlar olib borishda foydalanish mumkinligi ta’kidlangan.

Asosiy mavzular

• Tarkibadaxshon: “Tarkibadaxshon” dostoni syujetining genezisi va evolyutsiyasi, uning oʻzbek milliy eposidagi oʻrni, an’anaviyligi va oʻziga xosligi, mifologik va islomiy ta’sirlar, badiiy-estetik jihatlari hamda Chori Baxshi Umirov va Qahhor Baxshi Rahimov variantlari qiyosiy tahlili.
• “Goʻroʻgʻli” eposi va uning tarkibidagi dostonlar: “Goʻroʻgʻli” turkumi dostonlarining oʻziga xos xususiyatlari, “Tarkibadaxshon”ning ushbu turkumdagi oʻrni va uning janr sifatida shakllanishi.
• Mifologik va diniy tasavvurlar: Doston syujetining genezisi va rivojlanishida mifologik va diniy (islomiy) tasavvurlarning roli va ta’siri, shomonlikning oʻrni.
• Badiiy-tasviriy vositalar va baxshichilik san'ati: Doston syujetini ochib berishda badiiy-tasviriy vositalarning (oʻxshatish, sifatlash, metafora) ahamiyati, baxshi mahorati va ijro uslubining dostonning badiiy qimmatini oshirishdagi oʻrni.