Асфиксия билан туғилган чақалоқларда клиник-лаборатор кўрсаткичларнинг прогностик информативлиги

Ushbu dissertatsiya Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 28-yanvardagi “Yangi Oʻzbekistonni 2022–2026-yillarda rivojlantirish strategiyasi toʻgʻrisidagi” PF-60-sonli hamda 2018-yil 7-dekabrdagi “Oʻzbekiston Respublikasi sogʻliqni saqlash tizimini tubdan takomillashtirish boʻyicha chora-tadbirlar toʻgʻrisidagi” PF-5590-sonli farmonlari hamda 2021-yil 29-iyuldagi “Sogʻliqni saqlash sohasida ixtisoslashtirilgan tibbiy yordam koʻrsatish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari toʻgʻrisidagi” PQ-5199-sonli qarorlariga muvofiq bajarilgan. Tadqiqot bola tugʻilgandan keyingi davrda uchraydigan kasalliklarni aniqlash, ularning oldini olish va davolash usullarini takomillashtirishga qaratilgan boʻlib, ayniqsa, yangi tugʻilgan chaqaloqlarda uchraydigan asfiksiyaning oqibatlarini prognozlashga bagʻishlangan. Asfiksiyaning ogʻir asoratlari, jumladan, nevrologik buzilishlar va metabolik oʻzgarishlarni prognozlashda S-100 neyromarkerining ahamiyati, shuningdek, «Cytoflavin» preparatining davolashdagi samaradorligi oʻrganilgan. Tadqiqot natijalari asosida Oʻzbekiston Respublikasi Sogʻliqni saqlash vazirligi tomonidan tasdiqlangan uslubiy qoʻllanmalar va tavsiyalar ishlab chiqilgan.

Asosiy mavzular

Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati: Hozirgi kunda homila gipoksiyasi va asfiksiyasi perinatal patologiyalar strukturada yetakchi oʻrinni egallaydi. Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti ma'lumotlariga koʻra, neontal patologik holatlar, asfiksiya va tugʻruq travmasi chaqaloqlar oʻlimining umumiy strukturada 5-oʻrinni egallaydi. Neontal asfiksiya bolalar oʻlimining 48 foiziga sabab boʻlmoqda. Shu sababli, homila asfiksiyasi bilan tugʻilgan chaqaloqlarda klinik-laborator koʻrsatkichlarni oʻrganish, davolash va diagnostika usullarini takomillashtirish muhim ahamiyatga ega.
Tadqiqotning Oʻzbekistonda fan va texnologiyalarni rivojlantirishning ustuvor yoʻnalishlariga mosligi: Mazkur tadqiqot respublika fan va texnologiyalarni rivojlanishining VI “Tibbiyot va farmakologiya” ustuvor yoʻnalishiga muvofiq bajarilgan.
Muammoning oʻrganilganlik darajasi: Jahon ilmiy adabiyotlarida yangi tugʻilgan chaqaloq asfiksiyasi, uning patogenezi, diagnostikasi va davolash usullari boʻyicha koʻplab tadqiqotlar mavjud. Ammo, S-100 neyromarkeri va uning boshqa metabolitlar bilan oʻzaro bogʻliqligi hamda «Cytoflavin» preparatining samaradorligi boʻyicha toʻliq ma'lumotlar kam.
Tadqiqot maqsadi va vazifalari: Maqsad: Asfiksiya bilan tugʻilgan chaqaloqlarda klinik-laborator koʻrsatkichlarning prognostik informativligini aniqlash va terapevtik korreksiyalash choralarini ishlab chiqish. Vazifalar: Asfiksiya rivojlanishining yuqori xavf omillarini aniqlash, klinik-laborator oʻzgarishlarni aniqlash, biomarkerlar va metabolitlar oʻrtasidagi bogʻliqlikni oʻrganish, «Cytoflavin» preparatining samaradorligini baholash.
Tadqiqot obyekti va predmeti: Obyekt: Samarqand shahar 1-son tugʻruq majmuasida 38-40 haftalik gestatsiyada asfiksiya bilan tugʻilgan 120 nafar chaqaloq. Predmet: Bemorlarning venoz qoni, sarobi, siydik tahlili.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi va amaliy natijalari: Ilmiy yangiligi: Asfiksiya rivojlanishining yuqori xavf omillari aniqlandi, S-100 neyromarkeri nevrologik simptomatikaning ustuvorligini asosladi, S-100/Ca va S-100/Mg oʻrtasidagi bogʻliqlik aniqlandi, «Cytoflavin» qoʻllash samaradorligi asoslandi. Amaliy natijalari: Asfiksiya bilan tugʻilgan chaqaloqlarda metabolik status va kislota-asos holati baholandi, poliomral yetishmovchilik va metabolik atsidoz prognozlash usuli ishlab chiqildi, «haff guruhlari»ni dispanserizatsiyalash boʻyicha tavsiyalar ishlab chiqildi.
Tadqiqot natijalarining ishontirilishi: Natijalarning ishonchililigi qoʻllanilgan usullarning zamonaviyligi, tadqiqot obyekti va predmeti, maladesy soni, natijalarning qiyosiy tahlili va xalqaro tajribalar bilan taqqoslangani bilan asoslanadi.
Tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati: Ilmiy ahamiyati: S-100 neyromarkeri, poliomral yetishmovchilik, metabolik atsidozning diagnostik ahamiyati aniqlandi. Amaliy ahamiyati: Chaqaloqlarda metabolik oʻzgarishlarni korreksiyalash, nevrologik asoratlarni oldini olish va davolash usullarini takomillashtirish boʻyicha tavsiyalar ishlab chiqildi. Tadqiqot natijalari Buxoro, Navoiy va Samarqand viloyatlarida joriy etilgan.
Tadqiqot natijalarining aprobatsiyasi va chop etilgan ishlari: Natijalar 5 ta ilmiy-amaliy anjumanlarda, jumladan 2 ta xalqaro va 3 ta respublika miqyosidagi anjumanlarda taqdim etilgan. Dissertatsiya mavzusi boʻyicha jami 31 ta ilmiy ish chop etilgan, jumladan 8 ta maqola va 23 ta tezis.
Dissertatsiyaning tuzilishi va hajmi: Dissertatsiya kirish, toʻrtta bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar roʻyxatidan iborat. Ish hajmi 115 betni tashkil etadi.