Euphorbia milii o‘simligi kimyoviy tarkibi va biologik faolligini tekshirish
Ushbu dissertatsiya ishi Oʻzbekistonning turli iqlim sharoitida oʻsuvchi Euphorbia milii oʻsimligining kimyoviy tarkibi va biologik faolligini aniqlashga bag'ishlangan. Tadqiqot davomida oʻsimlikning tarkibidagi makro- va mikroelementlar, vitaminlar, flavonoidlar, polisaxaridlar va boshqa biologik faol moddalar aniqlangan. Shuningdek, ẞ-amirin moddasini ajratib olishning yangi usuli ishlab chiqilgan va uning antioksidant, antibakterial va boshqa biologik faolliklari oʻrganilgan. Tadqiqot natijalari asosida oʻsimlikdan dori vositalari ishlab chiqarish boʻyicha tavsiyalar berilgan.
Asosiy mavzular
- Oʻsimlik kimyoviy tarkibini aniqlash: Euphorbia milii oʻsimligining Fargʻona, Toshkent va Xorazm viloyatlarida oʻsuvchi turlarining poyasi va bargi tarkibidagi fitol, squalin, tokoferol, taraxerol, karotinoid, a-amirin, ẞ-amirin, tunbergol, fenantren, saxaroza, fruktoza, lupeol, naftalin va ẞ-sitosterol moddalari hamda 8 xil makro-, 30 xil mikroelementlar, 6 xil ogʻir metallar, apigenin, giperozid va gipoleotinin kabi flavanoidlar, B2, PP, B9, B12, C suvda eruvchan vitaminlar, polisaxaridlar aniqlangan.
- ẞ-amirin moddasini ajratib olish va biologik faolligini oʻrganish: Euphorbia milii oʻsimligidan ẞ-amirin moddasini ajratib olishning yangi iqtisodiy samarali usuli ishlab chiqilgan. ẞ-amirinning insulin promotori, gepatoprotektor, antibakterial, yalligʻlanishga va virusga qarshi faolliklari aniqlangan. Shuningdek, uning antioksidant va zamburugʻlarga qarshi taʼsir koʻrsatishi isbotlangan.
- Tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati: Olingan natijalar asosida Euphorbia milii oʻsimligining spirtli ekstrakti karam va pomidor ekinlarida uchraydigan kasalliklarga qarshi samarali ekanligi va hosildorlikni oshirishi aniqlangan. Tadqiqot natijalari asosida ẞ-amirin moddasini ishlab chiqarish boʻyicha «Texnikaviy shart» tashkilot standarti olingan.