Rеsurslаrdаn sаmаrаli fоydаlаnish
Ushbu kitob «Resurslardan samarali foydalanish» fanidan tayyorlangan bo'lib, unda O'zbekiston Respublikasi Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi Toshkent Davlat Texnika Universiteti Muhandislik texnologiyalari fakulteti Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi kafedrasi dotsenti, t.f.n. Aripova M.M. tomonidan tayyorlangan ma'ruzalar matni keltirilgan. Kitobda tabiiy resurslar, ulardan samarali foydalanish, tabiatni muhofaza qilish, atrof-muhit ifloslanishi va uning oldini olish kabi muhim mavzular yoritilgan. Shuningdek, suv, tuproq, havo, o'simliklar va hayvonot dunyosidan samarali foydalanish, ularni himoya qilish usullari, energiya tejash va atasining ahamiyati, yer osti boyliklari va ulardan foydalanish hamda ularning atrof-muhitga ta'siri kabi masalalarga ham to'xtalib o'tilgan.
Asosiy mavzular
- Tabiiy resurslar va ulardan samarali foydalanish: Tabiiy resurslar turlari, ulardan foydalanish, tabiatni o'rganishda fanning roli, resurslardan foydalanishda kutiladigan muammolar va ularning yechimlari ko'rib chiqiladi. Tabiiy resurslar qazilma boyliklar, iqlim, suv va havo, tuproq, o'simlik, fauna, atom, biosfera, kosmik resurslarga bo'linadi. Foydalanish darajasiga qarab ular tugaydigan va tugamaydiganlarga ajratiladi. Qayta tiklanmaydigan va tiklanadigan resurslar ham tushuntiriladi.
- Tabiatdan oqilona foydalanish asoslari. Energiyani tejash muammolari.: Tabiatdan oqilona foydalanish deganda, atrof-muhitni himoyalash talablariga rioya qilib, tabiiy resurslarni tejab-tergab foydalanish tushuniladi. Kitobda tabiatni himoyalash masalalarini echish qoidalari, tabiatdan foydalanishning asosiy masalalari hamda tabiiy muhitni ifloslanishi va buzilishi sabablari ko'rib chiqiladi. Shuningdek, energiyani tejash muammolari va uning ahamiyati, energiya samaradorligini oshirish yo'llari ham yoritiladi.
- Atmosfera xavosi ifloslanishini kamaytirishning asosiy yullari. Atmosfera ifloslanishini me'yorlash: Ushbu mavzuda atmosfera havosini muhofaza qilishning ahvoli, O'zbekiston Respublikasi qonunlari va amalga oshirilayotgan tadbirlar ko'rib chiqiladi. Atmosfera havosini ifloslanishining sabablari, jumladan, sanoat, transport, avtotransport va qishloq xo'jaligining ta'siri, shuningdek zaharli gazlar va changlar miqdorini kamaytirish yo'llari tahlil qilinadi.
- Suvdan samarali foydalanish. Suv resurslarining moxiyati, axamiyati va ulardan foydalanish.: Suvning kimyoviy va biologik xislatlari, uning tirik organizmlar hayoti uchun ahamiyati, suv resurslarining ifloslanish turlari va manbalari, suvdan samarali foydalanish, suv ta'minotining aylanma sxemalari va sanoat korxonalarida suvdan foydalanishning samaradorligini baholash ko'rsatkichlari yoritiladi. Shuningdek, chuchuk suv muammosi va uning sabablari ham muhokama qilinadi.
- Unumli tuprokdan samarali foydalanish va uni himoya kilish.: Tuproqning hosil bo'lishi, uning ahamiyati, erdan foydalanish va tuproqni himoya qilish yo'llari ko'rib chiqiladi. Tuproq eroziyasi, sho'rlanishi va ifloslanishi, ularning sabablari va oldini olish choralari, shuningdek tuproqqa antropogen ta'sirlar hamda tuproqning kimyoviy tarkibini tozalash masalalari yoritiladi.
- Er osti boyliklarini ximoya kilish va ulardan samarali foydalanish.: Er osti boyliklarini izlash, foydali qazilmalarni qazib olish va ishga tushirishda asosiy himoyalash talablari, kam chiqindili va chiqindisiz texnologik jarayonlar, xom ashyoni to'g'ri tanlash va ikkilamchi xom ashyolarga e'tibor qaratish masalalari ko'rib chiqiladi. Er osti boyliklaridan oqilona foydalanish va atrof-muhitni ifloslanishdan saqlash muammolari ham tahlil qilinadi.