Media savodxonlik va axborot madaniyati

Ushbu kitob "Media savodxonlik va axborot madaniyati" fanidan tayyorlangan oʻquv-uslubiy majmua boʻlib, unda O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligining O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi Tereiz Davlat universiteti Milliy libos va san’at fakulteti Texnologik ta’lim kafedrasi tomonidan Media savodxonlik va axborot madaniyati fanidan tayyorlangan oʻquv dasturi asosida ishlab chiqilgan oʻquv qoʻllanmadir. Unda axborot tushunchasi, uning jamiyatdagi o‘rni va ahamiyati, media maydonining tuzilishi va ta’siri, axborot xurujlari va tahdidlar, axborot xavfsizligini ta’minlashning g‘oyaviy-nazariy asoslari, shaxsga yo‘naltirilgan axborot: psixologik, diniy va madaniy tahdidlar, virtual o‘yinlarning yoshlar ongiga ta’siri, media maydon va internet imkoniyatlari, axborot almashinuvining milliy-mental, yosh, jins va hayotiy tajriba hamda ijtimoiy xususiyatlari, axborot xavfsizligining ma’naviy va huquqiy asoslari kabi mavzular yoritilgan.

Asosiy mavzular

Media savodxonlik va axborot madaniyati evolyutsiyasi hamda jamiyatdagi ahamiyati: Ushbu mavzu media savodxonlik va axborot madaniyati tushunchasining kelib chiqishi, uning jamiyat hayotidagi o‘rni va ahamiyati, shuningdek, axborot almashinuvining mexanizmlari va ilmiy nazariy asoslari bilan tanishtiradi. Media savodxonlik — insonlarga turli media shakllarini va xabarlarni tahlil qilish, baholash va yaratishga imkon beradigan koʻnikmalar toʻplamidir. Axborot madaniyati esa shaxsning axborot bilan ishlashining barcha turlarida samarali ishtirok etish imkonini beradi.
Axborotni jamiyatda tutgan o‘rni va ahamiyati: Ushbu mavzu axborotlashgan jamiyat tushunchasi, mazmun mohiyati, xabar, ma’lumot, bitim va shartnomalar, axborot oqimi va axborot madaniyatining shakllanish tendensiyalari, axborotga odamlarning ehtiyoji kabi masalalarni yoritadi. Zamonaviy jamiyatda axborot vositalariga bo‘lgan talabi ular jamiyatda ommaviy muloqot vositasi sifatida qanchalik muvaffaqiyatli harakat qilishlari bilan belgilanadi.
Jahon media va axborot makonida raqobat muhiti: Ushbu mavzu bosma va ommaviy axborot vositalari: Gazeta, jurnal, radio, televidenie va internet jurnalistikasida o‘zaro raqobat muhiti, matbuotda so‘z va axborot olish erkinligi, bloger va vaynerda kasbiy etiket, axborotning inson ongiga ta’sir muammolari kabi masalalarni qamrab oladi.
Xorijiy ommaviy axborot vositalarining media makondagi o‘rni: Mavzu doirasida bosma nashrlar: "The Times", "New Times", "Bloomberg", "Sabah", Radio: "Exa Moskva", "TRT" va “Amerika ovozi” teleradiokompaniyalarining axborotlari tahlil qilinadi. Shuningdek, "Olomoncha madaniyat" oqibatlari va hozirgi globallashuv integratsiyalashuv, axborotlashuv va ilmiy-texnik taraqqiyot oqibatining inson omiliga ta’siri muammolari yoritiladi.
Media maydon tuzilishi va ta’siri: Ushbu mavzu axborotlashgan jamiyat va media maydon tushunchasi, uning o‘ziga xos xususiyatlari, media axborot (matn) tahlili va uni baholash madaniyati, internet tarmoqlarining vujudga kelishi va maqsadi hamda axborot xurujlari va tahdidlar kabi masalalarni qamrab oladi.
Ijtimoiy tarmoqlarda axborot xurujlari va tahdidlar: Mavzu ijtimoiy tarmoq tushunchasi va uning mohiyati, ijtimoiy tarmoqlarning axborot maydoniga aylanishi, ijtimoiy tarmoqlar va messenjerlar, axborot xavfsizligi ishlab chiqish asoslari kabi masalalarni yoritadi.
Media maydon da axborot tarqatish madaniyati: Mavzu axborotning ong va tafakkurga ruhiy ta’sir muammolari, vizual olamning ommaviyligi va jozibadorligi, axborot almashinuvining mexanizmlari va ilmiy nazariy asoslari hamda muloqot olamida muloqot, sevgi va nikoh munosabatlari kabi masalalarni qamrab oladi.
Shaxsga yo‘naltirilgan axborot: psixologik, diniy va madaniy tahdidlar: Ushbu mavzu axborot tizimida “falsifikatsiya metodi” (feyk)dan foydalanish, ko‘pmillatli jamiyatda tolerantlik, bag‘rikenglik g‘oyalariga tajovuz va tahdidlar, hozirgi dunyoda terrorizm, ekstremizm va diniy tahdidlar: moslashuv va mafkuraviy kurash kabi masalalarni yoritadi.
Axborot xavfsizligini ta’minlashning g‘oyaviy-nazariy asoslari: Mavzu axborot xavfsizligi siyosatini ishlab chiqish bosqichlari va O‘zbekistonda axborot xavfsizligining ma’naviy va huquqiy asoslari kabi masalalarni qamrab oladi.
O‘zbekistonda axborot xavfsizligining ma’naviy va huquqiy asoslari: Mavzu axborot almashinuvining milliy-mental, yosh, jins va hayotiy tajriba hamda ijtimoiy xususiyatlari, axborot xavfsizligi ishlab chiqish asoslari hamda axborot xavfsizligi siyosatini ishlab chiqish bosqichlari kabi masalalarni qamrab oladi.
Virtual o‘yinlarning yoshlar ongiga ta’siri: Ushbu mavzu kompyuterga tobelikning to‘rt bosqichi, internet va kompyuter o‘yinlarining paydo bo‘lishi, virtual tanishuvlar, virtual o‘yinlarning yoshlar tafakkuri va dunyoqarashiga ta’siri kabi masalalarni yoritadi.
Media maydon va internet imkoniyatlari: Mavzu internet imkoniyatlari, internetdan samarali foydalanish, internetning inson uchun afzalliklari kabi masalalarni qamrab oladi.