Berdaq hám qaraqalpaq jazba ádebiy tili
Ushbu kitob Berdaq nomidagi Qoraqalpoq Davlat Universiteti tomonidan chop etilgan. Unda qoraqalpoq yozma adabiy tilining paydo bo'lishi va shakllanishi jarayoni, ayniqsa, qoraqalpoq xalqining buyuk shoiri Berdaq G'arg'aboy o'g'lining (1827-1900) bu jarayondagi o'rni haqida so'z boradi. Kitobda, shuningdek, qoraqalpoq adabiy tilining shakllanishida turkiy tillarning, xususan, O'rta Osiyo turkiy adabiy tilining (Chig'atoy tili) ta'siri, Berdaq ijodining tilshunoslik nuqtai nazaridan ahamiyati, uning asarlarining tili va uning shakllanishiga ta'siri kabi masalalar ham yoritilgan. Kitobda XIX asrda qoraqalpoq adabiy tilining shakllanishiga ta'sir ko'rsatgan ijtimoiy-siyosiy o'zgarishlar, arab-fors tilidan kirgan so'zlar va ularning tilga ta'siri ham atroflicha tahlil qilingan. Berdaqning o'z davri uchun tilni ommalashtirish va rivojlantirish borasidagi xizmatlari alohida e'tirof etiladi.
Asosiy mavzular
- Qoraqalpoq yozma adabiy tilining paydo bo'lishi va shakllanishi: Ushbu mavzu qoraqalpoq yozma adabiy tilining tarixiy shakllanish jarayonini, uning paydo bo'lish bosqichlarini, jumladan, XVIII-XIX asrlardagi yozma yodgorliklar, xalqning og'zaki ijodi va uning tilga ta'sirini tahlil qiladi. Qoraqalpoq yozma adabiy tilining paydo bo'lishida turkiy tillarning, xususan, O'rta Osiyo turkiy adabiy tilining o'rni ham ko'rsatib o'tilgan.
- Berdaqning qoraqalpoq adabiy tilining shakllanishidagi o'rni: Bu mavzu qoraqalpoq xalqining buyuk shoiri Berdaq G'arg'aboy o'g'lining adabiy tilni rivojlantirishdagi ulkan hissasini yoritadi. Berdaqning ijodi, uning asarlarining tili, xalqning og'zaki ijodi bilan o'zaro aloqasi hamda uning O'rta Osiyo turkiy adabiy tilidan o'rganganligi atroflicha ko'rib chiqiladi. Shoirning tilni ommalashtirish va rivojlantirish borasidagi sa'y-harakatlari ta'kidlanadi.
- Berdaq davridagi ijtimoiy-siyosiy o'zgarishlar va tilga ta'siri: Mavzu Berdaq yashagan davrdagi ijtimoiy-siyosiy o'zgarishlar, jumladan, Rossiya imperiyasining tarkibiga kirishi, Xorazm xoqonligi bilan aloqalar va ularning qoraqalpoq tiliga ta'sirini, xususan, arab-fors tilidan kirgan so'zlarning til lug'at tarkibiga ta'sirini ko'rsatadi.