"Qaraqalpaq tili" 10-klass ushın sabaqlıq

Ushbu kitob Qoraqalpoq tilining nazariy va amaliy jihatlarini o'rganishga bag'ishlangan. Unda tilning jamiyatdagi o'rni, paydo bo'lishi va rivojlanishi, Qoraqalpoq tilining o'ziga xos xususiyatlari, lug'at boyligi, grammatikasi, uslubiy turli qatlamlari hamda tilshunoslikning turli bo'limlari bilan bog'liq tushunchalar keng yoritilgan. Shuningdek, kitobda nutqiy madaniyat, lug'at boyligini oshirish, so'zlashuv uslubi, grammatikani qo'llash kabi mavzularga ham to'xtalib o'tilgan. Har bir mavzu misollar va mashqlar bilan mustahkamlanib, o'quvchilarning tushunchalarini boyitishga qaratilgan.

Asosiy mavzular

Tilning jamiyatdagi o'rni: Ushbu mavzu tildan jamiyatda aloqa vositasi sifatida foydalanish, uning ijtimoiy hayotdagi ahamiyati, jamiyat rivojida tilning roli haqida ma'lumot beradi. Tilning jamiyatni tashkil etish, rivojlantirishdagi o'rni, odamlarning o'zaro munosabatlarining muhim vositasi ekanligi tushuntiriladi. Tilning kommunikativ va ekspressiv vazifalari ham yoritilgan.
Tilning paydo bo'lishi va rivojlanishi: Ushbu mavzu tildan jamiyatning paydo bo'lishi bilan bog'liq holda rivojlanishi, insoniyat taraqqiyoti bilan chambarchas bog'liqligi haqida so'z yuritadi. Tildan rivojlanish bosqichlari, jumladan, qabila tili, xalq tili, milliy tilning paydo bo'lish jarayonlari atroflicha tahlil qilingan.
Qoraqalpoq tilining rivojlanishi: Ushbu mavzu Qoraqalpoq tilining o'ziga xos xususiyatlari, rivojlanish bosqichlari, tilshunoslar tomonidan o'rganilishi haqida ma'lumot beradi. Qoraqalpoq tilining qaysi til oilasiga mansubligi, uning rivojlanishida tarixiy va ijtimoiy omillarning ta'siri atroflicha ko'rsatilgan.
Qoraqalpoq adabiy tili va uning rivojlanish yo'llari: Mavzu Qoraqalpoq adabiy tilining paydo bo'lishi, shakllanishi va rivojlanishiga bag'ishlangan. Adabiy tilning og'zaki va yozma shakllari, ularning o'ziga xos xususiyatlari, klassik shoirlarning o'rni hamda adabiy tilning rivojlanishida xalq og'zaki ijodining ahamiyati yoritilgan.
Qoraqalpoq tili - turkiy tillar oilasining bir vakili: Ushbu mavzu Qoraqalpoq tilining turkiy tillar oilasiga mansubligi, uning boshqa turkiy tillar bilan qardoshligi va o'xshashliklari haqida ma'lumot beradi. Qoraqalpoq tilining kelib chiqishi, uning qipchoq tillari guruhiga kirishi va bu guruhdagi boshqa tillar bilan munosabatlari ham yoritilgan.
Qoraqalpoq tilining imlosi va uning asosiy tamoyillari: Mavzu Qoraqalpoq tilining imlosining asosiy tamoyillari, ya'ni fonetik, morfologik va tarixiy asoslarga tayanishi haqida ma'lumot beradi. To'g'ri yozish qoidalari, ularning tilning tushunilarliligi va to'g'ri talaffuziga ta'siri atroflicha tushuntirilgan.
Yozuv haqida ma'lumot. Qoraqalpoq tilining orfografiyasi va orfoepiyasi: Ushbu mavzu yozuvning paydo bo'lishi va rivojlanishi, tilning yozma shaklining ahamiyati, Qoraqalpoq tilining orfografiyasi (to'g'ri yozish qoidalari) va orfoepiyasi (to'g'ri talaffuz qoidalari) haqida ma'lumot beradi. Yozuvning bosqichlari va Qoraqalpoq tilidagi yozuv tizimlarining rivojlanishi ham yoritilgan.
Til va uslub. Stilistika haqida tushuncha: Mavzu til, uslub va stilistika tushunchalarini o'z ichiga oladi. Stilistik turlari, ularning o'ziga xos xususiyatlari, nutq va yozuvda uslubning ahamiyati atroflicha tushuntirilgan.
Qoraqalpoq adabiy tilining funktsional uslublari: Ushbu mavzu Qoraqalpoq adabiy tilining turli funktsional uslublarini, jumladan, ilmiy, ommaviy-siyosiy, badiiy uslublarni o'z ichiga oladi. Har bir uslubning o'ziga xos xususiyatlari va qo'llanilish doirasi ham yoritilgan.
So'zlarning uslubiy qo'llanilishi: Mavzu so'zlarning turli uslublarda qo'llanilishi, ularning uslubiy xususiyatlari va ma'nolari haqida ma'lumot beradi. Sinonimlar, antonimlar, ko'p ma'noli so'zlar, frazeologizmlar, terminlar va kasb-hunarga oid lug'at boyligining uslubiy jihatlari atroflicha tahlil qilingan.
So'z yasalishidagi uslubiy xususiyatlar: Ushbu mavzu so'z yasalishida qo'llaniladigan uslubiy vositalar, ya'ni qo'shimchalar, o'zaklar, birikmalar va ularning uslubiy ahamiyati haqida ma'lumot beradi. So'z yasash usullari va ularning til boyligini oshirishdagi o'rni ham yoritilgan.
Sifatlarning ko'plik qo'shimchalarini qo'llash xususiyatlari: Mavzu sifatlardagi ko'plik ma'nosini bildiruvchi qo'shimchalarning uslubiy qo'llanilishi haqida ma'lumot beradi. Sifatlarning ko'plikda qo'llanilishi va ularning nutqqa ta'sirini tushuntirilgan.
O'rin almashtirishning uslubiy xususiyatlari: Ushbu mavzu olmoshlarning uslubiy qo'llanilishi, nutqni jonli va ta'sirchan qilishdagi o'rni haqida ma'lumot beradi. Olmoshlarning turli uslublarda qo'llanilishi va ularning nutqqa ta'siri tahlil qilingan.
Fe'llarning qo'llanilishidagi uslubiy farqlari: Mavzu fe'llarning turli uslublarda qo'llanilishi, ularning uslubiy xususiyatlari va ma'nolari haqida ma'lumot beradi. Fe'l shakllarining uslubiy qo'llanilishi va nutqqa ta'siri yoritilgan.
Ravish so'zlarining tilda uslubiy qo'llanilishi: Ushbu mavzu ravish so'zlarining tilda uslubiy qo'llanilishi, ularning uslubiy xususiyatlari va ma'nolari haqida ma'lumot beradi. Ravishlarning nutqni boyitishdagi o'rni va ularning nutqqa ta'siri tahlil qilingan.
Gapdagi so'zlarning o'rin tartibiga bog'liq uslubiy xususiyatlari: Mavzu gap tarkibidagi so'zlarning o'rin tartibining uslubiy ahamiyati haqida ma'lumot beradi. Gap bo'laklarining o'rin almashinuvi va uning nutqqa ta'sirini tushuntirilgan.
Bog'lanishli qo'shma gaplarning uslubiy xususiyatlari: Ushbu mavzu bog'lanishli qo'shma gaplarning uslubiy xususiyatlari, ularning tuzilishi va nutqqa ta'siri haqida ma'lumot beradi. Bog'lanishli qo'shma gaplarning turlari va ularning uslubiy ahamiyati atroflicha tahlil qilingan.
Dizbekli qo'shma gaplarning qo'llanilishidagi ayrim farqlari: Mavzu dizbekli qo'shma gaplarning qo'llanilishi, ularning uslubiy xususiyatlari va ma'nolari haqida ma'lumot beradi. Dizbekli qo'shma gaplarning nutqni boyitishdagi o'rni va ularning nutqqa ta'siri tahlil qilingan.