O’zbekiston Respublikasidagi xom ashyolar asosida yuqori ekspluatatsion xususiyatga ega bo’lgan qurilish g’ishtini ishlab chiqarish
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasidagi mavjud xom-ashyolar asosida yuqori ekspluatatsion xususiyatlarga ega bo'lgan qurilish g'ishtlarini ishlab chiqarish texnologiyasini rivojlantirishga bag'ishlangan. Tadqiqot jarayonida Jardanak konining ustki qatlami va Toshkent viloyatidagi tuproqning kimyoviy-mineralogik tarkibi, fizik-mexanik va texnologik xossalari o'rganilgan. Qurilish g'ishtlarining tarkibini o'zgartirish va ishlab chiqarish jarayonlarini takomillashtirish orqali samaradorlikni oshirishga e'tibor qaratilgan. Kitobda tadqiqot usullari, ilmiy yangiliklari, amaliy natijalari va ishlab chiqarish texnologiyalari batafsil yoritilgan. Tadqiqot natijalari asosida ishlab chiqarilgan g'ishtlar O'zbekiston Respublikasi davlat standartlari talablariga javob berishi va ushbu sohaga qo'shimcha hissa qo'shishi ko'rsatib berilgan.
Asosiy mavzular
- Jardanak konining ustki qatlami va Toshkent tuprog'ining kimyoviy-mineralogik tarkibi va xossalari: Ushbu mavzu doirasida Jardanak konining ustki qatlamining kimyoviy tarkibi (SiO2, Al2O3, Fe2O3, CaO, MgO, Na2O, K2O va p.p.p. miqdorlari aniqlangan), mineralogik tarkibi (muskovit, kaolinit, kvars, dala shpati), shuningdek, uning termik ta'sirdan keyingi o'zgarishlari (termogravimetrik va rentgen-fazali tahlillar) o'rganilgan. Toshkent tuprog'ining kimyoviy tarkibi (SiO2, Al2O3, Fe2O3, CaO, MgO, Na2O, K2O, Y.Y. miqdorlari) ham aniqlanib, uning plastikligi va o'rtacha olovda qisqarish xossalari tadqiq etilgan. Shuningdek, ikki xom-ashyoning o'zaro ta'siri va ularning g'isht xossalariga ta'siri tahlil qilingan.
- Yuqori ekspluatatsion xususiyatlarga ega bo'lgan qurilish g'ishtlarini ishlab chiqarish texnologiyasini takomillashtirish: Kitobda optimal tarkibli qurilish g'ishtlarini ishlab chiqarish uchun 80-90% Jardanak konining ustki qatlami va 10-20% Toshkent tuprog'idan iborat kompozitsiya taklif etilgan. Bu tarkibdagi kalsiy minerallarining minimal miqdori g'ishtning ekspluatatsiya davrida sho'ralashini oldini olishi ko'rsatilgan. Shuningdek, ushbu tarkibdagi g'ishtning fazaviy va strukturaviy xususiyatlari (mullit, kvars, albit) aniqlanib, ularning mustahkamlik va sovuqqa bardoshliligi ta'minlanishi asoslangan. Tadqiqot natijalari asosida plastik va yarim quruq usullarda qurilish g'ishtlari ishlab chiqarishning texnologik sxemalari ishlab chiqilgan va amaliyotga tatbiq etish uchun tavsiyalar berilgan.
- Tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati va joriy etilishi: Tadqiqot natijalari asosida ishlab chiqarilgan qurilish g'ishtlarining fiziko-mexanik va texnologik xossalari aniqlangan va ular O'zbekiston Respublikasi GOST talablariga javob berishi isbotlangan. Xususan, ishlab chiqarilgan g'ishtlar suv yutuvchanligi 6-19,4%, sovuqqa chidamliligi 35-100F, siqilishga mustahkamligi esa 75-200M ni tashkil etishi ko'rsatilgan. Tadqiqot natijalari asosida ishlab chiqarilgan g'ishtlar "Asia ceramica invest" MChJ zavodida tajriba partiyalari ishlab chiqarish uchun qabul qilingan va ushbu mahsulotning tannarxi 25-27% ga arzonlashishi prognoz qilingan. Ushbu ishlar 10 ta xalqaro va 3 ta respublika ilmiy-amaliy anjumanlarida muhokama qilingan va 19 ta ilmiy maqola chop etilgan.