Gigant dipol rezonansdan yuqori sohada selen izotoplarida fotoyadro reaksiyalari kesimlari

Ushbu dissertatsiya

Asosiy mavzular

Dizertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati: Ushbu dissertatsiya fotoyadro reaksiyalarini tadqiq qilishning atom yadrosi xususiyatlari va tuzilishi toʻgʻrisida ma'lumot beruvchi muhim manba ekanligini va selenning tabiiy izotoplaridagi fotoyadro reaksiyalarini nazariy va eksperimental oʻrganishning ahamiyatini ta'kidlaydi. Shuningdek, y-kvantlarning yadrolar bilan oʻzaro ta'sirlashuvi mexanizmlarining energiya ortishi bilan qayta taqsimlanishi va yulduzlar nukleosintezi jarayonlaridagi roli muhimligini koʻrsatadi. Bundan tashqari, elektron tezlatkichlardan tormozlanish nurlari yordamida yadro tibbiyoti uchun istiqbolli mishyak radioizotoplarini olish usullarini ishlab chiqishga yordam beradi.
Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining ustuvor yoʻnalishlariga mosligi: Mazkur tadqiqot ishi respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining II. “Energetika, energiya tejamkorligi va muqobil energiya manbalari" ustuvor yoʻnalishiga muvofiq bajarilgan.
Muammoning oʻrganilganlik darajasi: Tabiiy selen izotoplarida fotoyadro reaksiyalarining tadqiqotlari bilan dunyoning yetakchi ilmiy markazlarining koʻplab olimlari hamda mutaxassislari shugʻullanadi. Eksperimentlarda tormozlanish y-nurlanishi, tezlashtirilgan pozitronlar annigilyatsiyasida hosil boʻlgan kvazimonoenergetik fotonlar va elektronlar nurida lazer fotonlarining teskari Kompton sochilishida, 10-28 MeV energiya sohasida selen izotoplarida (γ,n), (γ,n)m, (γ,n)+(γ,np) va (y,2n) turdagi reaksiyalar kesimlari boʻyicha ma'lumot olingan.
Adabiyotda selen izotoplarida fotoproton reaksiyalarining kesimlari boʻyicha: Adabiyotda selen izotoplarida fotoproton reaksiyalarining kesimlari boʻyicha eksperimental ma'lumotlar mavjud emas. Bu ma'lumotlarning mavjudligi GDR ning izospin kengayish konsepsiyasini tekshirish va mazkur energiya sohasida fotoyadro reaksiyalari chiqishi va kesimlarining energiyaga bog'liqligini oʻrganish imkonini beradi.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Ilk bor 20, 40, 55, 60 va 80 MeV chegaraviy energiyali tormozlanish nurlanish maydonida tabiiy selen nishonini nurlantirganda 73g,73m,75,81g,81mSe va 71-74,76-79As yadrolarining hosil boʻlishiga olib keladigan (y,xn) va (y,pxn) reaksiyalarining ekvivalent kvantga mos eksperimental kesim qiymatlari olingan. 76-79As izotoplarining hosil boʻlishiga olib keladigan (y,pxn) reaksiyalari roʻy berishida asosiy mexanizm fotoyadro reaksiyalarining kombinirlangan modeli doirasida tavsiflanadigan izospin kengayish effekti ekanligi aniqlangan. Ilk bor 20 MeV energiyada 74,77,78,80Se izotoplarida (y,p) reaksiya kesimining eksperimental qiymati olingan va massa soni ortishi bilan (y,p) reaksiya kesimi kamayishida eksponensial bog'liqlik oʻrnatilgan.
Tadqiqotning amaliy natijalari: Geant4 dasturidan foydalanib, RM-55 va LINAC-200 tezlatkichlarining volfram konvertorlarida hosil boʻlgan elektronlarning tormozlanish nurlanishi spektrlari hisoblangan. TALYS va FRKM dasturiy kodlar hamda Zeltser-Berger jadvallaridan foydalanib 0-100 MeV energiya diapazonida fotoneytron (y,xn) va fotoproton (γ,pxn) reaksiyalari uchun ekvivalent kvantga mos kesim qiymatlari hisoblangan.
Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Gigant dipol rezonansdan yuqori sohada selen izotoplarida fotoyadro reaksiyalarini oʻrganish boʻyicha olingan natijalarga asoslanib, Birlashgan yadro tadqiqotlari institutining Yadro reaksiyalari laboratoriyasida (Dubna) LINAC-200 chiziqli tezlatkichidan foydalanib amalga oshirilgan tadqiqotlar ilmiy markazlarda oʻrganilgan va tasdiqlangan. Natijalardan foydalanish turli uyg'onish energiyalarida fotoyadro reaksiyalari mexanizmini tavsiflash va tushuntirish imkonini bergan.
Xulosa: Dissertatsiya mavzusi boʻyicha 6 ta xulosa keltirilgan. Xulosalarda xarakteristik energiya diapazonida fotoyadro reaksiyalarining natijalari va ularning izospin kengayish konsepsiyasini tekshirish uchun zaruriy tadqiqotlar haqida ma'lumot berilgan. Yadro tibbiyoti uchun mishyak radioizotoplarini ishlab chiqarish imkoniyatlari ham baholangan.