Sho‘rlangan tuproqlarda moyli va yem-xashak ekinlarini yetishtirishning tuproq unumdorligi hamda qayta sho‘rlanish jarayonlariga ta’sirining ilmiy asoslari (Sardoba suv ombori toshqini natijasida buzilgan tuproqlar sharoitida)
Ushbu dissertatsiya, Sirdaryo viloyatida Sardoba suv ombori toshqinidan keyin sugʻoriladigan yerlarning ekologik-meliorativ holatini baholash, ularni qisqa muddatda tiklash hamda moyli va yem-xashak ekinlarini yetishtirishning agrotexnologiyasini ishlab chiqishga bag'ishlangan. Tadqiqotda loyqa cho'kindi qatlamining qalinligiga qarab ekinlarning o'sishi, rivojlanishi, hosildorligi va iqtisodiy samaradorligi o'rganilgan, shuningdek, sug'orish rejimlari va me'yorlari aniqlangan.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Dunyoda aholi sonining oʻsib borayotganligi sababli qishloq xoʻjaligi va sanoatning yangi tarmoqlari vujudga kelmoqda, bu esa suv iste'molini kengaytirmoqda. Sugʻorma dehqonchilikda suv omborlarining ahamiyati katta. Global iqlim oʻzgarishi sharoitida suv tanqisligi sezilmoqda. Shu bois, tuproqning meliorativ holatini yaxshilash, tuproq unumdorligini oshirish, suv tejovchi texnologiyalarni joriy etish dolzarb vazifadir.
- Tadqiqotning ilmiy va amaliy ahamiyati: Tadqiqot natijalari Sirdaryo viloyatining gidromorf, och tusli boʻz tuproqlarida turli loyqa choʻkindi qalinliklari boʻyicha soya, kungaboqar, yem-xashak joʻxori va beda oʻsimliklari navlarini yetishtirish, sugʻorish tartiblari, suv va tuz balanslari dinamikasini aniqlashga yordam beradi. Tadqiqot natijalari amaliyotga joriy qilingan va fermer xoʻjaliklarida yuqori natijalarga erishishga hissa qoʻshadi.
- Olingan natijalarning nazariy va amaliy ahamiyati: Olingan natijalar tuproqning mexanik, agrofizik va agrokimyoviy xossalarini oʻrgangan holda, tuproqni qayta tiklash va qishloq xoʻjaligiga kiritish boʻyicha tavsiyalar beradi. Moyli va yem-xashak ekinlari uchun optimal sugʻorish rejimlari va me'yorlari aniqlangan. Tadqiqot natijalari respublika va xalqaro miqyosda keng muhokama qilingan.
- XULOSALAR: Sardoba suv ombori toshqini Sirdaryo viloyati sugʻoriladigan yerlarida loyqa choʻkindi qatlamini hosil qilib, tuproq unumdorligini pasayishiga olib kelgan. Loyqa choʻkindi qalinligiga qarab tuproqning gʻovakligi va zichligi oʻzgaradi. Suv toshqini natijasida tuproq tarkibidagi gumus, azot, fosfor, kaliy miqdori kamaygan. Moyli va yem-xashak ekinlari uchun optimal sugʻorish rejimlari va me'yorlari aniqlanib, ularning iqtisodiy samaradorligi baholangan.