Bacillus thuringiensis entomopatogen bakteriyasi asosida Fusarium proliferatum zamburug‘iga qarshi biopreparat olish texnologiyasini takomillashtirish
Ushbu dissertatsiya avtoreferati Turabekova Dilorom Baxtiyarovna tomonidan tayyorlangan bo'lib, unda 'Bacillus thuringiensis' entomopatogen bakteriyasi asosida 'Fusarium proliferatum' zamburug'iga qarshi biopreparat olish texnologiyasini takomillashtirish mavzusi yoritilgan. Tadqiqotda O'zbekiston, xususan Sirdaryo viloyati tokzorlarida tarqalgan zamburug'li kasalliklar, jumladan, Fusarium proliferatum ga qarshi kurashish usullari, zamonaviy biotexnologiyalar va mikrobiologik vositalardan foydalanish imkoniyatlari tadqiq etilgan. Tadqiqot natijasida 'Antibac-Uz Dis' nomli yangi biopreparat ishlab chiqilgan bo'lib, u Fusarium va boshqa zararli zamburug'larga qarshi samarali ekanligi isbotlangan.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Dunyoda oziq-ovqatga bo'lgan talabning ortishi, tokchilikning ahamiyati, tokzorda uchraydigan zamburug'li kasalliklar va ularga qarshi kurashish zaruriyati. O'zbekiston Respublikasining qishloq xo'jaligini rivojlantirish bo'yicha strategik yo'nalishlari hamda innovatsion ishlanmalarni joriy etish muhimligi.
- Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining asosiy ustuvor yo'nalishlariga mosligi: Tadqiqot respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining V. 'Qishloq xoʻjaligi, biotexnologiya, ekologiya va atrof-muhit muhofazasi' ustuvor yo'nalishiga muvofiq bajarilgan.
- Muammoning o'rganilganlik darajasi: Tokdagi xavfli mikrobiologik kasalliklar, ularning dinamikasi, turlari va kurash choralari bo'yicha jahonda va MDH davlatlarida olib borilgan tadqiqotlar, shuningdek, O'zbekiston olimlarining ishlari haqida ma'lumot berilgan. Afsuski, tokzorlarda Fusarium zamburug'lariga qarshi biologik vositalar bo'yicha tadqiqotlar yetarlicha olib borilmagan.
- Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Sirdaryo viloyati misolida tokzorlarda uchrovchi fuzarioz kasalliklari monitoringi, Bacillus thuringiensis entomopatogen bakteriyasi asosida Fusarium zamburug'iga qarshi biopreparat olish texnologiyasini takomillashtirish. Vazifalar: fuzarioz kasalliklari tarqalish dinamikasini o'rganish, B.thuringiensis ning antifungal faolligini saralash, faolligini oshirish usullarini ishlab chiqish, biomassa hosil qilishini ta'minlovchi sharoitlarni tanlash, biopreparat tayyorlash va sinovdan o'tkazish.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi va amaliy natijalari: Sirdaryo viloyati tokzorlarida zamburugʻli va bakterial kasalliklarning navlarga bog'liq holda aniqlanganligi, mahalliy sharoitda fuzariozga qarshi yangi biopreparat texnologiyasining ishlab chiqilganligi, uning antifungal faolligini oshirish usullari aniqlanganligi, tajriba ishlab chiqarish reglamenti yaratilganligi va amaliyotga joriy etilganligi ko'rsatilgan.
- Xulosalar: Sirdaryo viloyati tokzorlarida zamburug'li kasalliklarning tarqalish dinamikasi bo'yicha eng ko'p zararlangan uzum navlari aniqlangan. Fusarium, Aspergillus, Alternaria, Trichoderma, Rhizoctonia, Botrytis cinerea kabi zamburug'lar aniqlangan. B.thuringiensis asosida "Antibac-Uz Dis" biopreparati ishlab chiqilib, uning samaradorligi isbotlangan. Biopreparatdan tokzorlarda foydalanish natijasida hosildorlik oshgan va zararlanish kamaygan.
- Tavsiyalar: Bog'dorchilik va uzumchilikka ixtisoslashgan hududlarda Fusarium va boshqa zararkunandalarga qarshi "Antibac-Uz Dis" biopreparatidan foydalanish tavsiya etiladi.