Benzimidazol hosilalari bilan ayrim 3d-metallarining kompleks birikmalarini tadqiq qilish

Ushbu dissertatsiya Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 3 apreldagi «Kimyo sanoatini yanada isloh qilish va uning investitsiyaviy jozibadorligini oshirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida»gi PQ-4265-son qarori hamda 2021 yil 13 fevraldagi PQ-4992-son Qaroiga muvofiq, Oʻzbekiston Respublikasida kimyo sanoatini rivojlantirishga qaratilgan ilmiy tadqiqotdir. Tadqiqotda benzimidazol hosilalari bilan 3d-metallarning kompleks birikmalarini sintez qilish, ularning tarkibi, tuzilishi, fizik-kimyoviy va biologik xossalarini oʻrganish hamda ulardan foydalanish imkoniyatlari aniqlangan. Ayniqsa, Cu(II) kompleksi 5-amino-2-merkaptobenzimidazol bilan birgalikda metallar korroziyasini oldini olishda samarali ingibitor sifatida tavsiya etilgan.

Asosiy mavzular

• Benzimidazol hosilalarining 3d-metalllar bilan kompleks birikmalarining sintezi: Tadqiqotda Mn(II), Co(II), Cu(II), Zn(II) metall tuzlarining 2,5-almashingan benzimidazol hosilalari bilan 36 ta yangi kompleks birikmalari sintez qilingan. Sintez jarayonida M:L 1:2 va 1:3 nisbatlarda turli koordinatsion birikmalar hosil boʻlishi aniqlangan.
• Kompleks birikmalarning fizik-kimyoviy va biologik xossalarini tadqiq qilish: Sintezlangan kompleks birikmalarning kristal tuzilishi, termik barqarorligi, elektron tuzilishi, energetik parametrlari va biologik faolligi oʻrganilgan. Xususan, Cu(II) kompleksi 5-amino-2-merkaptobenzimidazol bilan birgalikda analaerob korroziyaga qarshi samarali ingibitor sifatida tavsiya etilgan.
• Zamonaviy kimyo sanoatining rivojlanishiga qo'shgan hissasi: Tadqiqot natijalari asosida ishlab chiqilgan korroziya ingibitorining tajribaviy-sanoat sinovlari mahalliy va xorijiy brendlarning mavjud ingibitorlari bilan taqqoslaganda himoya ta'siri 75-77% ga teng bo'lgan. Bu esa Oʻzbekistonning kimyo sanoatini rivojlantirishiga hissa qoʻshadi.