Modal tuzilish uzvlarining kognitiv tadqiqi
Ushbu avtoreferat Sayyora Nurmatovna Xamidova tomonidan yozilgan “Modal tuzilish uzvlarining kognitiv tadqiqi” nomli doktorlik dissertatsiyasiga bag'ishlangan. Dissertatsiyada o'zbek tilida modal tuzilishning lingvistik-kognitiv jihatlari, uning namoyon bo'lish usullari va mazmuniy xususiyatlari tahlil qilingan. Tadqiqotda modal birliklarning kognitivligini va ularning tilshunoslikdagi o'rni, ahamiyati hamda qo'llanish doirasi lingvistik-kognitiv nuqtayi nazardan atroflicha o'rganilgan.
Asosiy mavzular
- Modal tuzilishning dolzarbligi va zarurati: Jahon tilshunosligida modal tuzilishni o'rganishning dolzarbligi va uning tilni inson omili bilan uzviy tadqiq etish doirasida kognitiv tilshunoslik, lingvokulturologiya, pragmatika, sotsiolingvistika kabi yo'nalishlarda tadqiq etilayotganligi ta'kidlangan. Modal tuzilishning mazmuniy qirralarini o'rganish bo'yicha amalga oshirilgan tadqiqotlar orqali modal tuzilish va mazmun uzvlarining kognitiv o'rganishda to'g'ri yechim topishga harakat qilingan.
- Modal tuzilishning ilmiy yangiligi: O'zbek tilida modal tuzilish bo'yicha mavjud yondashuvlarning nazariy asoslari umumlashtirilgan, uning o'zbek tilshunosligidagi daraja va holati, namoyon bo'lish imkoniyatlari kognitiv tilshunoslik qonuniyatlari nuqtayi nazaridan alohida tizim ekanligi aniqlanib, o'ziga xos lingvokulturologik, pragmatik, sotsiolingvistik, etnolingvistik belgilari lisoniy-kognitiv jihatdan ochib berilgan. O'zbek tilidagi modal tuzilish va kognitsiyaning umumiy jihatlaridagi xususiy jarayonlar o'ziga xos ijtimoiy, madaniy, milliy-mental va lingvomadaniy belgilarining kongnitivlik uzvlari asosida lingvofunktsional jihatdan dalillangan.
- Tadqiqotning amaliy natijalari: O'zbek tilidagi modal tuzilishning uzvlari va ularning namoyon bo'lish imkoniyatlari lisoniy-kognitiv tomonlari milliy va amaliy lingvistik jihatdan ochib berilgan. Modal tuzilish uzvlari mentalingvistik bosqichda lingvokognitiv nutqiy- amaliy jihatlarining umumiy hamda xususiy ahamiyati ko'rsatib berilgan.