Surunkali nefritik sindromda molekular genetik tadqiqotlar

Ushbu monografiyada bolalarda surunkali nefritik sindromning etiopatogenezini o'rganishdan iborat zamonaviy nefrologiyaning dolzarb muammosining mantiqiy asoslari va yangi yechimlari keltirilgan. Monografiyada bolalarda surunkali nefritik sindromning diagnostikasi, klinik ko'rinishi va taktikasi masalalari bo'yicha Samarqand Davlat Tibbiyot Universiteti jamoasi tomonidan olib borilgan izlanishlar va uzoq muddatli tadqiqotlar jamlangan.

Asosiy mavzular

Bolalarda surunkali nefritik sindromning ta'rifi, diagnostikasi va tasnifi, tarqalishi va xavfli omillari: Surunkali nefritik sindrom mikro-makrogematuriya, proteinuriya (kuniga 1 g gacha), shish va gipertenziya bilan tavsiflanadi. Bu birlamchi va ikkilamchi glomerulonefritning katta guruhidir. Nefritik sindrom har qanday yoshda yuzaga keladigan glomerulyar yallig'lanishning (glomerulonefrit) namoyonidir. Sabablari yoshga, mexanizmlar esa sababga bog'liqligi bilan namoyon bo'ladi.
Ta'sir mexanizmi, matritsali metalloproteinazalar va ularning to'qima ingibitorlari faoliyatini tartibga solish, surunkali nefritik sindromda genetik polimorfizmning ta'siri haqidagi zamonaviy g'oyalar: Matritsali metalloproteinazalar (MMP) 20-asr boshlarida kashf etilgan. Keyin MMP ning tanadagi bir qator muhim jarayonlarda, jumladan qon bosimining o'zgarishi, otoimmun kasalliklar (revmatoid artrit, Kron kasalligi) va boshqalarda yetakchi roli to'grisida xabarlar paydo bo'la boshladi.
Bolalarda buyrak disfunktsiyasining rivojlanishida Sistatin C ning klinik ahamiyati: Hozirgi vaqtda klinik amaliyotda glomerulyar filtratsiya tezligini (GFT) baholashning keng qo'llaniladigan usuli qondagi endogen kreatinin miqdorini o'lchashga asoslangan. Bir qator muhim kamchiliklarga, shu jumladan tashxis qo'yishda noto'g'ri xulosalarga olib kelishi mumkin bo'lgan ko'plab omillarga bog'liq holda ushbu parametr kontsentratsiyasining o'zgarishiga qaramay, bu usul hali ham MDHning ko'plab mamlakatlarida GFTni o'lchashning asosiy parametri bo'lib qolmoqda.
Bolalarda surunkali nefritik sindromni tashxislash, davolash va oldini olishning hal qilingan va hal qilinmagan masalalari: MMP va TIMPlarning salomatlikni saqlash va kasalliklarni nazorat qilishdagi roliga qiziqish ortdi. Ushbu molekulalarning tartibga solinishi patologik sharoitlarda qanday rol o'ynashini va bu molekulalar o'sish omillarining sekretsiyasiga qanday xalaqit berishini tushunish uchun reaktiv kislorod turlari va sitokinlar kasalliklarni yaxshiroq davolash uchun ishlatilishi mumkin. MMP va TIMPlarning anormal regulyatsiyasi patologik sharoitlarda, jumladan yallig'lanish, to'qimalarni yo'q qilish, fibroz, anormal angiogenez, matritsaning zaiflashishi, mikroglial faollashuv, outoimun kasalliklar va kanserogenezda muhim rol o'ynaydi.
Surunkali nefritik sindromli bolalarda MMP9 va TIMP2 genlarining molekulyar-genetik tahlili natijalari: Matritsali metalloproteinazalar (MMP) - hujayradan tashqari matritsaning yangilanishi va qayta tuzilishi uchun mas'ul bo'lgan ruxga bog'liq proteolitik fermentlar oilasi (ular kollagenazalar, jelatinazalar, stromelizinlar, matrilizinlar va boshqalar oilalarini o'z ichiga oladi) [146; c.827-39].Turli patologik sharoitlarda MMPlar nospesifik yallig'lanish javobining komponenti hisoblanadi [124; c. 72- 76].
MMP9, TIMP2 genlarining polimorf markerlari va sistatin C darajasi o'rtasidagi munosabatni o'rganish: Sistatin C darajasi MMP9 (A-8202G) rs11697325 va TIMP2 (C536T) rs11551797 genotiplarini sistatin C darajasiga qarab tahlil qildik. Natijalarga ko'ra, glomerulonefritning nefrotik va aralash shakllari bo'lgan bemorlarda sistatin C darajasi AA genotipiga ega bo'lgan bemorlarga nisbatan AG genotipi bilan 1,56 marta va patologik GG genotipi bilan mos ravishda 2,06 baravar yuqori bo'lgan. Nazorat guruhi bilan solishtirganda, AG va GG genotiplari bo'lgan bemorlarda sistatin C ning o'rtacha yuqori darajalari aniqlandi, AA genotipli bemorlarda esa sistatin C ning o'rtacha darajasi nazorat guruhidan statistik jihatdan farq qilmadi.