1917-1991-yillarda Qoraqalpog‘iston qishloqlarining ijtimoiy-iqtisodiy hayoti

Ushbu dissertatsiya avtoreferati Qoraqalpogʻiston qishloqlarining 1917–1991-yillardagi ijtimoiy-iqtisodiy hayotini tahlil qiladi. Tadqiqotda ushbu davrdagi ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy o'zgarishlar, qishloq xo'jaligini rivojlantirishga qaratilgan islohotlar, ularning aholi hayotiga ta'siri, shuningdek, Orol dengizi inqirozi va boshqa ijtimoiy-iqtisodiy muammolar atroflicha o'rganilgan.

Asosiy mavzular

Tadqiqot mavzusining dolzarbligi va zarurati: Globallashuv sharoitida ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy munosabatlarning rivojlanishi, mintaqaviy va xalqaro jarayonlarning faol ishtirokchisi bo'lishga intilayotgan mamlakatlar ijtimoiy-siyosiy jarayonlarga ta'sir ko'rsatishi, integratsiya yo'llari, tinchlik masalalari, iqtisodiy rivojlanish, hamkorlik va siyosiy islohotlarni chuqurlashtirish dolzarb ahamiyat kasb etishi.
Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalar rivojlanishining asosiy ustuvor yo'nalishlariga mosligi: Tadqiqot O'zbekiston Respublikasida fan va texnologiyalar rivojlanishining «Axborotlashgan jamiyat va demokratik davlatni ijtimoiy, huquqiy, iqtisodiy, madaniy, ma'naviy-ma'rifiy rivojlantirishida innovatsion g'oyalar tizimini shakllantirish va ularni amalga oshirish yo'llari» ustuvor yo'nalishi doirasida bajarilganligi.
Muammoning oʻrganilganlik darajasi: 1917-1991-yillarda Qoraqalpogʻiston qishloqlarining ijtimoiy-iqtisodiy hayotiga doir adabiyotlar nazariy-konseptual mohiyatiga koʻra uch guruhga ajratib tahlil etilgan. Birinchi guruhga agrar masalalar, ikkinchi guruhga iqtisodiy jihatlar, uchinchi guruhga esa xorijiy mualliflar tomonidan e'lon qilingan tadqiqotlar kirishi.
Tadqiqotning maqsadi: 1917-1991-yillarda Qoraqalpog'iston qishloqlarining ijtimoiy-iqtisodiy hayoti tarixini ochib berishdan iborat.
Tadqiqotning vazifalari: Qoraqalpogʻiston qishloqlarida 1917-1941-yillarda siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy tajribalarni tahlil qilish; Ikkinchi jahon urushi g'alabasiga qo'shgan hissasini dehqon aholisi moddiy ahvolining ogʻirlashishiga ta'sirini oʻrganish; 1946-1960-yillardagi amalga oshmagan islohotlar, paxtachilik va sholichilik monopolizatsiyasi yoʻlini yoritib berish; 1965-1985-yillardagi islohotlarni baholash; "Qayta qurish”ning qishloq aholisi hayotiga ta'sirini oʻrganish; Qoraqalpogʻiston qishloqlaridagi agrar masalaning ijtimoiy jihatlarini tahlil qilish; Qoraqalpogʻistonning 1917-1991-yillarda ovul va qishloq aholisi differensiatsiyasining ijtimoiy jarayonlarga ta'sirini koʻrsatish; 1917-1991-yillarda Qoraqalpogʻistondagi qishloq aholisi turmush darajasini yoritish.
Tadqiqotning obyekti va predmeti: Obyekti: 1917–1991-yillarda Qoraqalpogʻiston qishloqlarining ijtimoiy-iqtisodiy hayoti. Predmeti: Qoraqalpogʻiston qishloqlarida oʻtkazilgan ijtimoiy-iqtisodiy eksperimentlar, jamoalashtirish jarayonlari, agrar masalaning ijtimoiy jarayonlarga ta'siri, ovul va qishloq aholisi bilan bog'liq jarayonlar.
Tadqiqotning usullari: Tarixiylik va determinizm tamoyillari, xronologik, tizimli, tarixiy-analitik tamoyillardan foydalanilgan.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Qoraqalpog'istonda 1921-1924-yillardagi tezkor yer islohotining natijalari; 1917-1924-yillarda “Yer toʻgʻrisida Dekret”ning amalga oshirilishi va siyosiylashtirish; 1929-1933-yillarda majburiy jamoalashtirish; 1934-1941-yillarda ommaviy qonunsizlik; 1946-1964-yillardagi qishloq aholisining ijtimoiy darajasi pastligi; 1980-yillardagi agrosanoat majmuasining nochorligi va ijtimoiy muammolarning keskinlashishi.
Tadqiqotning amaliy natijalari: Agrar munosabatlar tarixini oʻrganish boʻyicha yondashuvlarni takomillashtirish; qishloq xoʻjaligini kollektivlashtirish rivojlanishining ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy omillarini hisobga olmasdan oʻtkazilganligi muammolarini tahlil qilish.
Tadqiqot natijalarining ishonchliligi: Zamonaviy yondashuv va usullarning qoʻllanilganligi, koʻplab yozma manbalar, arxiv hujjatlari, ilmiy adabiyotlar, davriy matbuot materiallaridan foydalanilganligi, birlamchi manbalarga asoslanganligi, keltrilgan ma'lumotlarning vakolatli tuzilmalar tomonidan tasdiqlangani.
Tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati: Dissertatsiyada ishlab chiqilgan tavsiyalar jamiyatning iqtisodiy va ma'naviy rivojlanish vazifalarini hal qilishda nazariy asos sifatida xizmat qiladi va Qoraqalpogʻistonning yangi tarixi, agrar taraqqiyoti muammolarini yoritishda foydalanilishi mumkin.
Tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati: Dissertatsiyaning asosiy qismlari va xulosalari qishloqlarni rivojlantirish va obodonlashtirishga qaratilgan Davlat dasturlarini amalga oshirishda, tegishli davlat muassasalari uchun amaliy ishlanmalar uchun uslubiy koʻrsatmalar vazifasini bajaradi.
Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Qoraqalpogʻiston Respublikasi Mahalla va nuroniylarni qo'llab-quvvatlash vazirligida, QR Teleradiokompaniyasida hamda QR Qishloq xoʻjaligi vazirligida tadqiqot natijalaridan foydalanilganligi.
Tadqiqot mavzusining dissertatsiya bajarilgan ilmiy muassasaning ilmiy-tadqiqot ishlari rejalari bilan bog'liqligi: Dissertatsiya O'zbekiston Fanlar akademiyasi Qoraqalpogʻiston boʻlimi Qoraqalpoq gumanitar fanlar ilmiy-tadqiqot institutining FA-F8-00-“Qoraqalpogʻiston tarixi” loyihasi doirasida bajarilgan.
Dissertatsiya tuzilishi va hajmi: Dissertatsiya kirish, uch bob, xulosa, manbalar va adabiyotlar ro'yxatidan tashkil topgan. Tadqiqotning tadqiqot qismi 153 betni tashkil qiladi.