An’anaviy suvdan foydalanish madaniyatining ekologik-geografik jihatlari (Farg‘ona vodiysi misolida)
Ushbu avtoreferat Fargʻona vodiysida an'anaviy suvdan foydalanish madaniyatining ekologik-geografik jihatlarini oʻrganishga bagʻishlangan. Tadqiqotda jahon miqyosidagi suv tanqisligi muammosi, Markaziy Osiyo mintaqasining oʻziga xos tabiiy-geografik sharoiti hamda sugʻorish madaniyatining shakllanishi, suvdan oqilona foydalanish va uni muhofaza qilish boʻyicha olib borilgan tadqiqotlar tahlil qilinadi. Shuningdek, vodiyda suv resurslaridan foydalanishning ijtimoiy-ekologik va geografik jihatlari, an'anaviy gidrotexnik inshootlar, suvni tejash usullari, suvdan foydalanish an'analarini saqlash va rivojlantirish boʻyicha takliflar berilgan.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Jahon hamjamiyati oldida turgan global muammolardan biri chuchuk suv yetishmasligi, ayniqsa, arid iqlimli mintaqalarda suv tanqisligi. BMTning 2030 yilga moʻljallangan barqaror rivojlanish dasturiga asosan suv resurslaridan samarali foydalanish zaruriyati. Mahalliy aholining an'anaviy suvdan foydalanish madaniyatining ekologik-geografik xususiyatlarini oʻrganishning muhimligi.
- Tadqiqotning ob'ekti va predmeti: Ob'ekt: Fargʻona vodiysida shakllangan an'anaviy suvdan foydalanish madaniyatining ijtimoiy-ekologik va geografik jihatlari. Predmet: Fargʻona vodiysida shakllangan an'anaviy suvdan foydalanish madaniyatining ijtimoiy-ekologik va geografik jihatlarini hisobga olgan holda, suv resurslaridan foydalanish usullarini takomillashtirish masalalari.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Jahondagi qurgʻoqchil mintaqalarda yashovchi mahalliy xalqlar tomonidan yaratilgan an'anaviy suvdan foydalanish madaniyatining iqtisodiy, ijtimoiy va ekologik-geografik jihatdan samarali tomonlari ochib berilgan. Fargʻona vodiysining tabiiy-geografik, gidrologik xususiyatlari va gidrometeorologik taqvimni e'tiborga olib, daryo rejimini suv omborlarisiz sugʻorish mavsumiga moslash, suvni kam isrof qilish usullari aniqlangan. Havzali boshqaruv tizimining joriy etilishi va uning samaradorligi, suv ob'ektlaridagi oʻzgarishlarni monitoring qilish mexanizmlari, ziyorat va gastronomik turizmni rivojlantirish jihatlari ochib berilgan.
- Tadqiqotning amaliy natijalari: Fargʻona vodiysidagi suv resurslaridan foydalanish va boshqarishning hududiy tarkibini takomillashtirish boʻyicha takliflar ishlab chiqilgan. Suv ob'ektlarini shay holda ushlab turish, tozaligini ta'minlashda toponimlarning ekologik funktsiyasi va diniy-axloqiy qadriyatlarni qoʻllash suvdan tejamkorlik asosida foydalanish koʻnikmalarini shakllantirishga tavsiyalar berilgan. Fargʻona vodiysi suv manbalaridan rekreatsiya va turizm maqsadlarida foydalanish an'analari tadqiq etilgan.
- Xulosa: Jahonda iqlim oʻzgarishi va suv tanqisligi ijtimoiy-ekologik muammoga aylangan. Mahalliy xalqlarning an'anaviy madaniyatini oʻrganish zarur. Mintaqaning geografik oʻrni, iqlimi, relyefi kabi omillar suvdan foydalanish tizimining shakllanishiga ta'sir koʻrsatgan. Fargʻona vodiysining oʻziga xos geografik joylashuvi, orografik tuzilishi va iqlimi kichik daryolardan samarali foydalanishga imkon bergan. An'anaviy suvdan foydalanish madaniyati tabiiy-geografik muhit ta'sirida shakllangan. Havzali boshqaruv tizimining joriy etilishi, suvni tejash usullari va suvdan foydalanish madaniyatini rivojlantirish boʻyicha mexanizmlar takomillashtirilgan.