Mustаqillik dаvri oʻzbеk shе‟riyatidа “аyol” kоnsеpti (О.Hоjiyеvа vа E.Siddiqоvа аsаrlаri misоlida)
Ushbu dissertatsiya mustaqillik davri oʻzbek sheʼriyatida “ayol” konsepsiyasining lingvopoetik va lingvokognitiv jihatlarini tadqiq etadi. Tadqiqotda Oydin Hojiyeva va Enaxon Siddiqova sheʼrlari misolida “ayol” konsepsiyasining badiiy matnda namoyon boʻlishi, uning til birliklari orqali ifodalanishi va konseptosferasi lingvopoetik nuqtai nazardan tahlil qilinadi. Tadqiqotda "ayol" konsepsiyasining semantik mazmuni, assotsiativ maydoni, milliy-madaniy belgilari va badiiy talqinidagi oʻziga xos jihatlari koʻrib chiqilgan. Shuningdek, "ayol" konsepsiyasining turlicha ifodalanish usullari, jumladan, turgʻun birikmalar, maqol va matallar orqali ochib berilishi ham tadqiq etilgan. Tadqiqot natijalari zamonaviy oʻzbek tilshunosligi, lingvokognitiv va lingvopoetika fanlariga hissa qoʻshishi mumkin.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Jahon tilshunosligida antropotsentrik tamoyillar, konseptual tadqiqotlar va ularning badiiy matnlardagi oʻrni hamda "ayol" konsepsiyasining lingvopoetik va lingvokognitiv jihatdan oʻrganilishi tadqiqotning dolzarbligini belgilaydi. Mustaqillik davri oʻzbek sheʼriyatida "ayol" konsepsiyasining oʻziga xosligi va uning badiiy talqini ilmiy ahamiyatga ega.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Tadqiqotda Oydin Hojiyeva va Enaxon Siddiqova sheʼrlari misolida "ayol" konsepsiyasining lingvokognitiv xususiyatlari, assotsiativ-psixolingvistik vositalari, konseptual-verbal ifodalanishi va badiiy talqinlari ochib berilgan. "Ayol" konsepsiyasining assotsiativ maydoni aniqlanib, til birliklarining konseptual mohiyati ilmiy asoslangan. Shuningdek, "ayol" konsepsiyasiga oid gender tushunchalar bilan bogʻliq poetik tasvirlar yaratishga xizmat qilganligi isbotlangan.
- Tadqiqotning amaliy natijalari va joriy qilinishi: Mustaqillik davri oʻzbek sheʼriyatida "ayol" konsepsiyasi boʻyicha chiqarilgan xulosalar oʻzbek tilshunosligida kognitiv lingvistika va lingvopoetika sohasi rivojiga hissa qoʻshadi. Tadqiqot natijalari Oʻzbekiston davlat xoreografiya akademiyasining loyihasida va Oʻzbekiston Milliy teleradiokompaniyasining telekoʻrsatuvlarida, Qoʻqon davlat pedagogika instituti loyihasida foydalanilgan.
- Tadqiqotning asosiy bo'limlari: Dissertatsiya kirish, uch asosiy bob va xulosadan iborat. Birinchi bobda "Konseptual tadqiqotlarning ilmiy-nazariy asoslari va metodologiyasi", ikkinchi bobda "Ayol" konseptosferasining paradigmatik uzvlari", uchinchi bobda "Ayol" konseptining badiiy nutqda voqelanishi masalasi yoritilgan. Xulosa qismida tadqiqotning asosiy natijalari va xulosalari keltirilgan.