Maʼdanlashuv zonalarini qidirishda Yerni masofadan zondlash materiallarining kosmostrukturaviy va spektral omillari (Derbez-Ko‘kpatos maydonlari misolida)

Ushbu dissertatsiya Derbez-Koʻkpatos hududida ma'danlashuv zonalarini qidirishda Yerni masofadan zondlash materiallarining kosmostrukturaviy va spektral omillaridan foydalanishga bag'ishlangan. Tadqiqotda kosmik tasvirlarni multifraktal qayta ishlash orqali istiqbolli maydonlarni aniqlash metodologiyasi ishlab chiqilgan. Jumladan, hududning kosmostrukturaviy va spektral omillari aniqlanib, ularning ma'danlashuv zonalarini qidirishdagi roli o'rganilgan. Tadqiqot natijasida yangi kanallar kombinatsiyalari yaratilgan hamda spektral anomaliyalarni aniqlash uchun LandAltIndexMap dasturi ishlab chiqilgan. Tadqiqotning natijalari geologiya-qidiruv ishlarida qo'llash uchun tavsiya etiladi.

Asosiy mavzular

Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Jahon amaliyotida raqamli kosmik tasvirlardan foydalanish mineral xomashyo zaxiralarini ko'paytirish va qidiruv ishlarini rejalashtirishda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Ayniqsa, qimmatbaho metallarga bo'lgan talabning ortishi, qisqa fursatda istiqbolli maydonlarni aniqlash zaruriyatini tug'diradi. Bu esa, raqamli kosmik tasvirlarni geologik-geofizik va geokimyoviy ma'lumotlar bilan birgalikda tahlil qilishni taqozo etadi.
Muammoning oʻrganilganlik darajasi: Bukantov tog'lari hududining geologik, tektonik, metallogenik, geokimyoviy va kosmogeologik tuzilishi ko'plab tadqiqotchilar tomonidan o'rganilgan. So'nggi yillarda raqamli kosmik tasvirlarni qayta ishlash uslubiyotini takomillashtirish bo'yicha ko'plab ilmiy izlanishlar olib borilgan. Biroq, yirik miqyosdagi qidiruv ishlarida ma'danlashuv zonalarini aniqlash bo'yicha raqamli kosmik suratlardan foydalanishga doir uslubiy yo'riqnomalar mavjud emas. Bu esa, strukturaviy va spektral omillar bilan asoslangan ilmiy-tajriba xususiyatiga ega bo'lgan ishlanma va uslubiyot yaratish vazifasini qo'yadi.
Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Tadqiqotning maqsadi Derbez-Koʻkpatos maydonlarida raqamli kosmik tasvirlash ma'lumotlarini multifraktal qayta ishlash orqali istiqbolli maydonlarni ajratishdan iborat. Vazifalar esa quyidagilardan iborat: raqamli ma'lumotlarni multifraktal tahlil qilish uslubiyotini ishlab chiqish, ma'danlashuv zonalarini qidirishda hududning kosmostrukturaviy va spektral omillarini ishlab chiqish, spektral kosmik tasvirlar yordamida hududda tarqalgan ma'danli va ma'dan qamrovchi jinslarni xaritalash imkonini beruvchi kombinatsiyalar yaratish, hamda hududning istiqbolli maydonlarini aniqlash uchun raqamli kosmik tasvirlarni avtomatik va vizual talqin qilish orqali kosmostrukturaviy xarita tuzish.
Tadqiqotning usullari va ilmiy yangiligi: Tadqiqotda geologik va geofizik usullarning tahlili, kosmik suratlarni ArcGIS, Envi, Lessa dasturlarida qayta ishlash, kosmostrukturalar ajratish, raqamli ma'lumotlarni multifraktal tahlil qilish, kosmik suratlarni dala deshifrovkalash, an'anaviy geologiya qidiruv usullari va laboratoriya tahlillaridan foydalanildi. Tadqiqotning ilmiy yangiligi sifatida istiqbolli maydonlarni ajratish uchun raqamlashtirilgan ma'lumotlarni kompleks tahlil qilish imkonini beruvchi multifraktal qayta ishlash uslubiyoti ishlab chiqilganligi, relyefda morfostrukturaviy belgilar bilan namoyon bo'lgan ma'danlashuv zonalarini qidirishda YMZ materiallarining kosmostrukturaviy va spektral omillaridan foydalanilganligi, spektral kosmik tasvirlar yordamida jinslarni xaritalash imkonini beruvchi kombinatsiyalar yaratilganligi, hamda istiqbolli maydonlarni aniqlashning mualliflik texnologik sxemasi yaratilganligi ko'rsatib o'tilgan.
Tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati va joriy qilinishi: Tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati oltin va boshqa ma'danlashuvga ixtisoslashgan zonalarini aniqlash imkonini beradi. Bu esa, geologiya-qidiruv ishlarini qisqartirishga va ularni maqsadli yo'naltirishga yordam beradi. Natijalar O'zbekgeologiya qidiruv AJ amaliyotiga joriy qilingan hamda Derbez-Koʻkpatos maydonlarida oltin va boshqa ma'danlarning endogen ma'danlashuv zonalarini aniqlash imkonini bergan.
Xulosa: Olingan natijalar geologik, geofizik, geoximik ma'lumotlardan foydalanish bilan ochiq va yopiq hududlarda kosmogeologik tadqiqotlar olib borishda uslubiy qo'llanma sifatida xizmat qiladi. Strukturaviy tahlil asosida ma'danlashuv bilan bog'liq strukturaviy omillar ajratilgan. Gidrotermal oʻzgargan zonalar spektrini ajratishning LandIndexAltMap ilovasi yaratilgan. Multispektral tasvirlarni spektral qayta ishlash asosida yaratilgan yangi kombinatsiyalar рудные ва рудовмещающие породыни xaritalash imkonini bergan. Multifraktal tahlil qilish uslubiyoti ishlab chiqilgan. Aniqlangan kosmostrukturalar va gidrotermal oʻzgargan zonalar spektral nome'yorliklar bilan bog'liq ekanligi ko'rsatilgan. Tadqiqot natijalari istiqbolli pozitsiyalarni aniqlashga yordam beradi va qidiruv ishlarining ishonchliligini oshiradi.