Sug‘oriladigan tuproqlarni GAT texnologiyalari asosida agrokimyoviy ko‘rsatkichlarini tahlil qilish va o‘g‘itlardan samarali foydalanish yo‘llarini ishlab chiqish ilmiy asoslari (Xorazm viloyati Shovot tumani misolida)
Ushbu dissertatsiya ishi sugʻoriladigan tuproqlarda GIS texnologiyalaridan foydalangan holda agrokimyoviy koʻrsatkichlarni tahlil qilishga va oʻgʻitlardan samarali foydalanish usullarini ishlab chiqishga bagʻishlangan. Tadqiqotda Xorazm viloyati Shovot tumani tuproqlari, jumladan, ularning gumus va ozuqa elementlari bilan taʼminlanganligi, shuningdek, paxta (Xorazm-127 navi) va ularga oʻgʻitlarni qoʻllash meʼyorlari oʻrganilgan. Tadqiqot natijalarida GIS va mobil dasturlar yordamida agrokimyoviy xaritalar tuzish, oʻgʻitlarni samarali qoʻllash boʻyicha tavsiyalar beruvchi mobil ilova yaratish kabi yangi yondashuvlar taklif etilgan. Tadqiqotning asosiy natijasi sifatida raqamli agrokimyoviy kartografiya va mobil ilova platformasini ishlab chiqish koʻrsatilgan. Tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati qishloq xoʻjaligida oʻgʻitlardan samarali foydalanish, hosildorlikni oshirish va tuproq unumdorligini saqlashga qaratilgan.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Dunyo bo'yicha o'g'itlar samaradorligini oshirishning istiqbolli usullaridan biri tuproq unumdorligining dala ichidagi oʻzgaruvchanligini hisobga olish bilan ularni tabaqalashtirilgan holda qoʻllashdir. Aholining oʻsishi va yer resurslarining qisqarishi sababli oziq-ovqat ishlab chiqarishni koʻpaytirish dolzarb vazifa hisoblanadi. Zamonaviy axborot texnologiyalari va global navigatsiya tizimlaridan foydalangan holda tuproq unumdorligini oshirish, yetishtirilayotgan oziq-ovqat mahsulotini ekologik xavfsizligini ta'minlash muhim ahamiyatga ega.
- Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Tadqiqotning maqsadi Xorazm viloyati Shovot tumanida tarqalgan sugʻoriladigan oʻtloqi-allyuvial tuproqlarning agrokimyoviy koʻrsatkichlarini zamonaviy texnologiyalar asosida tahlil qilish hamda oʻgʻitlardan samarali foydalanishda "Agrokimyoviy taqsimotchi” mobil ilova platformasining yaratilishidir. Tadqiqot vazifalari tuproqlarning gumus va ozuqa elementlarini aniqlash, GPS va GAT yordamida tuproq namunalari va dala konturlarini raqamlashtirish, agrokimyoviy xaritanomalar yaratish, mobil ilova platformasini ishlab chiqish, oʻgʻitlarni maqbul qoʻllash meʼyorlari va nisbatlarini ishlab chiqishdan iborat.
- Tadqiqotning amaliy natijalari: Tadqiqot natijasida ArcGIS dasturida tuproqlarning gumus va ozuqa elementlari bilan taʼminlanishiga koʻra raqamli xaritanomalar yaratildi. "Agrokimyoviy meʼyor” maʼlumotlar bazasi va "Agrokimyoviy taqsimotchi” mobil ilova platformasi yaratildi va ishga tushirildi. Shovot tumanidagi sugʻoriladigan oʻtloqi-allyuvial tuproqlarning gumus va ozuqa elementlari miqdorini inobatga olgan holda gʻoʻzaning "Xorazm-127” navi uchun maqbul oʻgʻit qoʻllash meʼyorlari va nisbatlari ishlab chiqildi.
- Tadqiqotning ilmiy va amaliy ahamiyati: Tadqiqot natijalarining ilmiy ahamiyati shundaki, yaratilgan ma'lumotlar bazasi va mobil ilova tuproqlarning agrokimyoviy holatini monitoring qilish, oʻgʻitlardan samarali foydalanish va moʻl hosil olish imkoniyatini yaratadi. Amaliy ahamiyati esa raqamli xaritanomalar mutaxassislarning vaqtini va mehnatini tejaydi, qishloq xoʻjaligi ekinlaridan yuqori va sifatli hosil olishga yordam beradi.