Yangi assortimentdagi kostyumbop matoni ishlab chiqish va sifat ko’rsatkichlarini tadqiq etish
Ushbu dissertatsiya Buxoro muhandislik - texnologiya instituti huzuridagi ilmiy kengash tomonidan himoya qilingan, texnika fanlari boʻyicha falsafa doktori (PhD) ilmiy darajasini olish uchun tayyorlangan avtoreferatdir. Dissertatsiyada kostyumbop matolarning yangi assortimentini ishlab chiqish va ularning sifat koʻrsatkichlarini tadqiq etish masalalari oʻrganilgan. Tadqiqotning asosiy maqsadi mahalliy xom ashyolar asosida sifat koʻrsatkichlari yaxshilangan yangi assortimentdagi kostyumbop mato ishlab chiqishdan iborat. Tadqiqotda bir qancha ilmiy-amaliy natijalarga erishilgan, jumladan, yangi assortimentdagi kostyumbop mato yaratilgan va ishlab chiqarishga joriy etilgan, shuningdek, uning fizik-mexanik xususiyatlari aniqlangan. Tadqiqot natijalarining ishonchliligi va ilmiy ahamiyati ham asoslab berilgan.
Asosiy mavzular
- Dissertatsiyaning dolzarbligi va zarurati: Jahonda toʻqimachilik sanoatining oldida turgan asosiy vazifalar, xususan, korxonalarni qayta jihozlash, resurstejamkor texnologiyalarni joriy etish va yangi mahsulotlar assortimentini kengaytirish kabi masalalar qayd etilgan. Aholining iste’mol talablarini qondirish uchun toʻqimachilik sanoatida yangi assortimentdagi kostyumbop matolarning ulushi ortib borayotgani va bu borada mahalliy xom ashyolardan samarali foydalanishning muhimligi ta’kidlangan.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Tadqiqotda jun, poliefir va paxta tolali kostyumbop matoning muayyan ulushi tanlanib, uning fizik-mexanik xususiyatlarini yaxshilash maqsadida arqoq boʻyicha zichlik, tanda va arqoq iplari tarangligining optimal texnologik qiymatlari aniqlangan. Shuningdek, matoning geometrik modeli orqali iplarni oʻzaro bosimi, hisobiy diametri va boshqa parametrlar tadqiq qilingan.
- Tadqiqotning amaliy natijalari: Tadqiqot natijasida jun+paxta+poliefir tola tarkibli, tuzilishi oʻzgartirilgan yangi assortimentdagi kostyumbop mato yaratilgan va ishlab chiqarishga joriy etilgan. Yangi assortimentdagi kostyumbop matoning fizik-mexanik xususiyatlari aniqlangan va uning sifatini yaxshilashga erishilgan.
- Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Yangi assorimentdagi kostyumbop matoni ishlab chiqarish uchun ip olish usuli (№ IAP 07115-2022y.) boʻyicha patent olingan. Tadqiqot natijalari Buxoro “Koʻzi ojizlar jamiyati” va «Al-Hakim plyus» MCHJ korxonalarida joriy etilgan. Natijada matoning ishqalanishga chidamliligi 31,7% ga oshgan va kompleks baholash koʻrsatkichlari 9-13% ga yaxshilangan.