Fojazit tipidagi molekulyar elaklarda aromatik uglevodorodlar adsorbsiyasi energetikasi
Ushbu avtoreferat O'zbekiston Respublikasi Namangan muhandislik-texnologiya instituti huzuridagi ilmiy kengashda umumiy va noorganik kimyo instituti asosida himoya qilinayotgan falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasiga bag'ishlangan. Dissertatsiyada foyazit tipidagi molekulyar elaklarda (BaY va BaNaY) aromatik uglevodorodlarning (benzol, o-ksilol, p-ksilol, m-ksilol) adsorbsiyasi va uning energetikasi tadqiq etilgan. Tadqiqotda mikrokristall qafas tuzilishi, adsorbsion markazlar va adsorbsiya jarayonlarining termodinamik xususiyatlari o'rganilgan. Natijalar kimyo sanoati, neftni qayta ishlash va atrof-muhitni muhofaza qilish kabi yo'nalishlarda amaliy ahamiyatga ega.
Asosiy mavzular
- Mavzuning dolzarbligi va mavzuga oid ilmiy tadqiqotlar: Neft mahsulotlarini tozalashda sintetik seolitlardan foydalanishning muhimligi, ularning adsorbsion va katalitik xususiyatlari, shuningdek, jahonda olib borilayotgan tadqiqotlar va O'zbekistonda ushbu sohadagi rivojlanishlar haqida ma'lumot berilgan.
- Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Tadqiqotning asosiy maqsadi BaY va BaNaY sintetik seolitlarida ion-molekulyar klasterlarning energetikasi, tuzilishi va lokalizatsiyasini yuqori aniqlikdagi adsorbsion kalorimetrik qurilma yordamida aniqlashdan iborat. Vazifalar esa turli uglevodorodlarning adsorbsiya izotermalari, issiqliklari, entropiyalari va termokinetikasi tadqiq etishni o'z ichiga oladi.
- Tadqiqot usullari va ilmiy yangiligi: Tadqiqotda fizik, kolloid-kimyoviy, analitik, adsorbsion-kalorimetrik tadqiqot va tahlil usullaridan foydalanilgan. Ilmiy yangiligi shundaki, birinchi marta BaY va BaNaY seolitlarida uglevodorodlarning adsorbsiyasining to'liq termodinamik xususiyatlari aniqlangan va ion-molekulyar komplekslar hosil bo'lish mexanizmi batafsil tasvirlangan.
- Tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati va joriy qilinishi: Tadqiqot natijalari mahalliy xomashyolardan yuqori sorbsion hajmli mikrogʻovakli sorbentlarni sintez qilish imkoniyatini yaratadi. Natijalar Fargʻona neftni qayta ishlash zavodida ham amaliy qoʻllanilishi mumkin. Tadqiqot natijalari 2 ta xalqaro va 4 ta respublika ilmiy anjumanlarida muhokama qilingan va 19 ta ilmiy maqolada chop etilgan.