Molekulyar klasterlardagi molekulalararo ta’sirlar va ularning tebranish spektrlarida namoyon bo‘lishi

Ushbu dissertatsiya tadqiqoti molekulyar klasterlardagi molekulalararo oʻzaro ta'sirlarning spektral namoyon boʻlishini oʻrganishga bagʻishlangan. Tadqiqotda turli moddalar, jumladan, sirka kislotasi, propion kislotasi, uchftorsirka kislotasi, yogʻ kislotasi, etanol va asetonitrilning suv, etanoll va boshqa eritmalaridagi molekulyar klasterlarning tuzilishi, oʻzaro ta'sirlari va ularning tebranish spektrlari hamda noempirik hisoblash usullari yordamida oʻrganilgan. Tadqiqot natijalari Oʻzbekiston Respublikasi fan va texnologiyalari rivojlanishining ustuvor yoʻnalishlariga mos keladi va amaliy ahamiyatga ega.

Asosiy mavzular

• Molekulyar klasterlardagi oʻzaro ta'sirlar va ularning tebranish spektrlarida namoyon boʻlishi: Ushbu mavzu doirasida turli moddalarning molekulyar klasterlarda hosil boʻlish mexanizmlari va ularning tebranish spektrlari oʻrganilgan. Jumladan, sirka, propion, uchftorsirka kislotalari va boshqa moddalarning suv va asetonitril kabi eritmalardagi oʻzaro ta'sirlari Raman va IR spektroskopiyasi hamda kvant-kimyoviy hisoblashlar yordamida tahlil qilingan.
• Sirka kislotasining molekulyar klasterlari va ularning oʻzaro ta'sirlari: Sirka kislotasining asetonitril va suvli eritmalaridagi molekulyar klasterlari, monomer, dimer va trimer holatlari, ularning oʻzaro ta'sirlari va elektrooptik parametrlari oʻrganilgan. C=O tebranish polosalarining oʻzgarishi, vodorod bogʻlanishlarning roli va energiyasi hisoblangan.
• Propion kislotasining molekulyar klasterlari va ularning oʻzaro ta'sirlari: Toza propion kislotasi va uning asetonitril bilan eritmalaridagi C=O tebranish polosasining murakkabligi, molekulyar klasterlarning mavjudligi va ularning oʻzaro ta'sirlari oʻrganilgan. Dimerlar va trimerlar hosil boʻlishida vodorod bogʻlanishlarning ahamiyati koʻrsatilgan.
• Uchftorsirka kislotasi va uning suvli eritmalaridagi oʻzaro ta'sirlar: Uchftorsirka kislotasining suvli eritmalaridagi C=O tebranish polosalarining siljishi, molekulyar klasterlarning barqarorligi va [CF3COOH+(H2O)4] klasterining oʻrganilgan. Protonning kislota guruhidan suv molekulasiga oʻtishi va anioni hosil boʻlishi aniqlangan.
• Etanol va asetonitrilning suvli eritmalaridagi oʻzaro ta'sirlar: Etanol va asetonitrilning suvli eritmalaridagi C-H va O-H valent tebranish polosalarining oʻzgarishi, neklassic vodorod bogʻlanishlarning mavjudligi va ularning spektral koʻrinishlarga ta'siri oʻrganilgan.
• Asetonitrilning galogenlar bilan oʻzaro ta'sirlari: Asetonitrilning galogen molekulalari (Br2, Cl2, BrCl) bilan klasterlarida C=N va C-H tebranish polosalarining siljishi, neklassic galogen bogʻlanishlarning mavjudligi va uning sabablari aniqlangan.