Natriy-karboksimetilsellyuloza va azot, fosfor tutgan birikmalar asosidagi yashil ingibitorlarning samaradorligi

Ushbu dissertatsiya natriy-karboksimetilsellyuloza va azot, fosfor tutgan birikmalar asosidagi yashil ingibitorlarning metall korroziyasiga qarshi samaradorligini oʻrganishga bag'ishlangan. Tadqiqotda poliz ekinlari (tarvuz, qovun, qovoq) ekstraktlaridan olingan yashil ingibitorlar va natriy-karboksimetilsellyuloza asosidagi birikmalar sintez qilingan. Ushbu ingibitorlarning elektrokimyoviy va gravimetrik usullar yordamida korroziyaga qarshi samaradorligi, ularning mexanizmlari va harorat hamda konsentratsiyaga bog'liqligi o'rganilgan. Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatdiki, yashil ingibitorlar metall yuzasini samarali himoya qiladi va korroziyani oldini olishda yuqori samaradorlikka ega.

Asosiy mavzular

Oʻzbekiston Milliy universiteti huzuridagi fan doktori ilmiy darajasini beruvchi ilmiy kengash: Tadqiqot Oʻzbekiston Milliy universiteti huzuridagi DSc.03/30.12.2019.K.01.03 raqamli ilmiy kengashda muhokama qilingan.
QURBANOVA LATOFAT MAMADIYOROVNA: Tadqiqot muallifi.
NATRIY-KARBOKSIMETILSELLYULOZA VA AZOT, FOSFOR TUTGAN BIRIKMALAR ASOSIDAGI YASHIL INGIBITORLARNING SAMARADORLIGI: Dissertatsiyaning asosiy mavzusi.
02.00.04 – Fizik kimyo (kimyo fanlari): Tadqiqotning ixtisosligi.
KIMYO FANLARI BOʻYICHA FALSAFA DOKTORI (PhD) DISSERTATSIYASI AVTOREFERATI: Dissertatsiya avtoreferati.
Toshkent - 2025: Nashr etilgan yili.
Kimyo fanlari boʻyicha falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi mavzusi: Oʻzbekiston Respublikasi Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy attestatsiya komissiyasida B2023.4.PhD/K690 raqam bilan roʻyxatga olingan.
Dissertatsiya Oʻzbekiston Milliy universitetida bajarilgan.: Tadqiqotning bajarilgan joyi.
Ilmiy rahbar: Eshmamatova Nodira Baxromovna: Tadqiqotning ilmiy rahbari va uning ilmiy darajasi.
Rasmiy opponentlar: Xoliqov Abduvali Jonizoqovich, Rashidova Kamila Xamidovna: Tadqiqotning rasmiy opponentlari va ularning ilmiy darajalari.
Yetakchi tashkilot: Oʻz FA Umumiy va noorganik kimyo instituti: Tadqiqot boʻyicha yetakchi tashkilot.
Dissertatsiya himoyasi: Oʻzbekiston Milliy universiteti huzuridagi DSc. 03/30.12.2019.К.01.03 raqamli Ilmiy kengashning «15» fevral 2025-yil soat 14⁰⁰ dagi majlisida boʻlib oʻtadi.
Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Metallar korroziyasini kamaytirishda ingibitorlarning ahamiyati, ayniqsa yashil kimyo talablariga mos ingibitorlar ishlab chiqishning dolzarbligi.
Tadqiqotning maqsadi: Metallarni korroziyadan samarali himoyalaydigan natriy-karboksimetilselluloza birikmalari va poliz ekinlaridan ekstraksiyalangan yashil ingibitorlarni yaratish.
Tadqiqotning vazifalari: Yashil ingibitorlar ekstraktlarini ajratib olish, ularning tarkibini aniqlash, elektrokimyoviy va gravimetrik usullar yordamida samaradorligini oʻrganish, kinetik va termodinamik parametrlarni hisoblash, ularning ta'sir mexanizmlarini aniqlash.
Tadqiqot obyekti: Citrullus lanatus, cucumis melo, cucurbita ekstraktlari va Na-KMS asosidagi birikmalar.
Tadqiqot predmeti: Ingibitorlarning samaradorligiga turli omillarning ta'sirini aniqlash va ingibirlashning taxminiy mexanizmlarini taklif qilish.
Tadqiqotning usullari: Infraqizil spektroskopiya, kvant kimyoviy, elektrokimyoviy, gravimetrik, rentgen fazaviy analiz, yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Poliz ekinlari ekstraktlaridan yashil ingibitorlar sintez qilingan, ularning samaradorligi yuqori ekanligi aniqlangan, korroziya mexanizmlari oʻrganilgan.
Tadqiqotning amaliy natijalari: Yashil ingibitorlarning samarali himoyalashi va metall yuzasiga yaxshi adsorbsiyalanishi isbotlangan, yuqori himoya darajasiga erishilgan.
Tadqiqot natijalarining ishonchliligi: Natijalar zamonaviy fizik-kimyoviy va elektrokimyoviy usullar bilan tasdiqlangan.
Tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati: Ingibitorlarning kimyoviy tabiati bilan antikorrozion xossalari orasidagi bog'liqlik aniqlangan, ularning amaliyotga joriy etilishi ko'rsatilgan.
Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Yashil ingibitorlar Muborak gazni qayta ishlash zavodida amaliyotga joriy etilgan, ilmiy loyihada foydalanilgan.
Tadqiqot natijalarining aprobatsiyasi: Natijalar 17 ta ilmiy-amaliy anjumanlarda muhokama qilingan.
Tadqiqot natijalarining e'lon qilinganligi: 7 ta ilmiy ish nashr etilgan, shu jumladan maqolalar va monografiya.
Dissertatsiyaning tuzilishi va hajmi: Kirish, 4 bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati va ilovadan iborat. Hajmi 106 bet.
XULOSALAR: 1. Yashil ingibitorlarning korroziyaga qarshi samaradorligi aniqlandi. 2. Flavonoidlar va vitaminlarning korroziyani oldini olishi aniqlandi. 3. Ingibirlash mexanizmlari taklif qilindi. 4. Ichki molekulyar sinergizm effekti kuzatildi. 5. Ingibitorlar haroratga nisbatan samaradorligi ortishi aniqlandi. 6. Natriy-karboksimetilselluloza va azot, fosforli birikmalar asosidagi yashil ingibitorlar metall yuzasida himoya qatlamlarini hosil qilishi aniqlandi. 7. Yashil ingibitorlar Muborak gazni qayta ishlash zavodida muvaffaqiyatli qoʻllanilgan.