Tibbiyotda psixodiagnostik metodlar

Ushbu o'quv-uslubiy qoʻllanma tibbiyot oliy oʻquv yurtlari talabalari, umumiy amaliyot shifokorlari, psixologiya va tibbiy psixologiya yo'nalishida tahsil olayotgan magistrlar hamda ilmiy-tadqiqot ishlarining olib borayotgan ilmiy xodimlar foydalanishlari uchun mo'ljallangan bo'lib, tibbiyotda psixodiagnostik metodlarni o'rganishga qaratilgan.

Asosiy mavzular

Kirish: O'zbekiston Respublikasi Prezidentining tegishli qarorlari va Qonunning yangi tahriri bo'yicha aholi orasida ruhiy buzilishlar profilaktikasi va psixoterapevtik yordam ko'rsatishni takomillashtirish hamda malakali kadrlarni tayyorlashga oid ko'rsatmalarga asosan tibbiy-psixologik yordam tizimini yo'lga qo'yish maqsadida ushbu qo'llanma tuzilgan. Maqsadi: aholi orasida ko'payib borayotgan psixosomatik sindromlar, psixosomatik kasalliklar va psixoemotsional sferadagi buzilishlarni erta aniqlash, ularni oldini olish hamda to'g'ri tashxislashda talabalarga bilim berish va amaliy ko'nikma hosil qilishni o'rgatish.
Tibbiyotda psixodiagnostik metodlar: Bu mavzu psixodiagnostikaning nazariy va amaliy jihatlarini, jumladan, uning tarixi, asosiy tushunchalari, usullari va qo'llanilish sohalarini o'rganishga qaratilgan. Psixodiagnostikaning shaxs, kognitiv va psixoemotsional buzilishlarni aniqlashdagi ahamiyati hamda ushbu fan tarixi va rivojlanishi haqida ma'lumot beradi. Shuningdek, turli psixodiagnostik testlar va ularning qo'llanilishi, natijalarini tahlil qilish metodikasi ham o'rganiladi.
Kognitiv qobiliyatlar psixodiagnostikasi: Ushbu mavzu diqqat, xotira va tafakkur kabi kognitiv jarayonlarni tekshirish usullariga bag'ishlangan. Jumladan, Burdonning korrektura sinamasi diqqatning o'tkirligi va turg'unligini, Shulte jadvali esa diqqat tezligi, hajmi va toliqish darajasini tekshirish uchun qo'llaniladi. Shuningdek, o'nta so'zni yodlash (Ebbingauz usuli) va geometrik shakllarni eslab qolish (qisqa muddatli obrazli xotirani tekshirish) kabi usullar orqali xotira ham tekshiriladi. Raqamlarni eslab qolish bo'yicha ham nazorat usuli ko'rsatilgan.
Tafakkurni tekshirish usullari: Bu mavzu fikrlash qobiliyatini tekshirishga qaratilgan. "Ortiqchasini chiqarib tashlash" usuli fikrlash doirasini aniqlashga yordam bersa, "Tanlab ko'rsatish" usuli ham fikrlash doirasini aniqlashga xizmat qiladi. Bundan tashqari, fikrlash faolligini aniqlash uchun ham bir qator topshiriqlar berilgan.
Veksler testi (shkalasi): Veksler testi (shkalasi) intellekt darajasini aniqlash uchun keng qoʻllaniladigan test bo'lib, uning yordamida aqliy rivojlanish darajasini baholash mumkin. Undagi IQ-koʻrsatkichlari va uning talqin qilinishi haqida ma'lumot berilgan.
Psixik statusni baholashning qisqa shkalasi (Mini-Mental State Examination): MMSE shkalasi turli etiologiyali kognitiv buzilishlarni aniqlash va baholash uchun qoʻllaniladi. Undan dementsiyaga gumon qilingan bemorlarni koʻrikdan oʻtkazishda foydalaniladi. Shkala bo'yicha ballarni hisoblash va baholash tartibi tushuntirilgan.
Depressiyani aniqlash uchun: Tsung soʻrovnomasi: Ushbu so'rovnoma bemorning kayfiyati, hissiyotlari va umumiy ruhiy holatini baholashga qaratilgan. Unda 20 ta savol bo'lib, har bir savolga koʻra ballar qoʻyiladi va umumiy ballar yigʻindisi orqali depressiya darajasi aniqlanadi.
Xavotirni aniqlash uchun: Spilberger-Xanin soʻrovnomasi: Ushbu so'rovnoma reaktiv va shaxsiy xavotirni aniqlash va baholash uchun qoʻllaniladi. So'rovnoma 40 ta savoldan iborat bo'lib, savollarga ko'ra ballar qo'yiladi va umumiy ballar yig'indisi orqali xavotir darajasi aniqlanadi. Shuningdek, xavotir sabablarini aniqlash va uni bartaraf etish yo'llari haqida ham ma'lumot berilgan.
Xavotir va depressiyani aniqlash uchun: Xavotir va depressiyaning gospital shkalasi (The hospital Anxiety and Depression Scale, HADS): HADS shkalasi somatik klinikalarda depressiya va xavotirni aniqlash uchun qoʻllaniladi. Uning yordamida bemorning ruhiy holati baholanadi va natijalarga koʻra tegishli xulosalar chiqariladi.
Nazorat uchun savollar: Ushbu bo'lim kitobda o'rganilgan mavzularni mustahkamlashga qaratilgan savollardan iborat. Savollar umumiy psixodiagnostika, uning maqsadlari, ahamiyati, bosqichlari, qo'llanilishi, psixologga qo'yiladigan talablar va metodikalar kabi mavzularni qamrab oladi.
Qo'llanilgan adabiyotlar: Ushbu bo'lim kitobni tayyorlashda foydalanilgan ilmiy va o'quv adabiyotlar ro'yxatini o'z ichiga oladi.