Ikkilamchi xomashyolar asosida samarali ionitlar olish texnologiyasini ishlab chiqish

Ushbu dissertatsiya avtoreferati muallifi Mamajonov Bahodirjon Madaminovich tomonidan ikkilamchi xomashyolar asosida samarali ionitlar olish texnologiyasini ishlab chiqish mavzusida olib borilgan tadqiqotlar natijalarini o'z ichiga oladi. Tadqiqotda organik ionitlar sintezi, ularning fizik-kimyoviy xossalari, shuningdek, sanoat chiqindi suvlaridan og'ir metallarni ajratib olishda ularning samaradorligini o'rganishga bag'ishlangan. Tadqiqot ishlari davomida yangi turdagi ionitlar sintez qilingan, ularning optimal sharoitlari aniqlangan va texnik-iqtisodiy asoslangan. Ishlab chiqilgan texnologiya amalda sinovdan o'tkazilib, import o'rnini bosuvchi mahalliy mahsulot sifatida tavsiya etilgan.

Asosiy mavzular

• Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Dunyo miqyosida sanoat korxonalari oqava suvlari tarkibidagi metall ionlarini ajratib olish va ularni zararsizlantirish uchun yuqori sorbsion xususiyatga ega ionitlarga bo'lgan talabning ortib borishi, hamda Respublikada mahalliy xomashyolar va ikkilamchi mahsulotlar asosida import o'rnini bosuvchi yangi turdagi ionitlarni ishlab chiqarish zaruriyati.
• Tadqiqot obyekti va predmeti: Obyekt sifatida organik birikmalar (krotonilidenimin, metilmetakrilat, disiandiamid, ftal kislota diamidi va formaldegid) hamda ulardan olingan ion almashuvchi materiallar (ionitlar) tanlangan. Tadqiqot predmeti esa ion almashuvchi smolalarni sintez qilish usullari, ularni olish texnologiyasi, sorbsion sig'imi, metallar sorbsiyasi, jarayonlarga omillarning ta'siri va desorbsiya jarayonlari hisoblanadi.
• Tadqiqot usullari: Olingan ionitlarning tuzilishi va tarkibi IQ-spektroskopiya, SEM, element tahlili, termogravimetrik va differensial termik analiz, spektrofotometriya, kompleksonometriya kabi fizik-kimyoviy usullar yordamida aniqlangan.
• Ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati: Ilmiy yangiligi sifatida yangi ionitlar sintezi, ularning optimal sharoitlari va tuzilishining aniqlanishi, funksional guruhlarning ta'sirining ilmiy asoslanishi, hamda amaliy ahamiyati sifatida esa ishlab chiqilgan texnologiya asosida yuqori sorbsion qobiliyatga ega ionitlar olish, ularni suvni tozalash tizimlarida qo'llash, og'ir metallarni ajratib olishga qaratilganligi ko'rsatilgan.
• Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Sintez qilingan ionitlar «Muborak gazni qayta ishlash» zavodida texnik suv tayyorlashda amaliyotga joriy qilingan va 98-99% gacha mis ionlarini ajratib olish imkonini bergan.
• Xulosalar: Sintez qilingan ionitlar uchun optimal sharoitlar taklif etilgan, ularning fizik-kimyoviy xossalari o'rganilgan, hamda texnologik sxema va texnik-iqtisodiy samaradorligi asoslangan. Ionitlar sanoat oqava suvlarini ayrim metall ionlaridan tozalash uchun amaliyotda qo'llashga tavsiya etilgan.