Strukturasiga metil hamda galoid elementlari kiritilgan suyuq muhit atom va molekulalarining lazer nurlanishi ta’siridagi tebranma-aylanma harakat spektroskopiyasi

Ushbu avtoreferatda Sharof Rashidov nomidagi Samarqand davlat universiteti huzuridagi ilmiy daraja beruvchi ilmiy kengashning 2025-yildagi dissertatsiya ishi, Xudoyberdiyeva Dilafruz Boykulovnanig "Strukturasiqa metil hamda galoid elementlari kiritilgan suyuq muhit atom va molekulalarining lazer nurlanishi ta'siridagi tebranma-aylanma harakat spektroskopiyasi" mavzusidagi doktorlik dissertatsiyasi haqida ma'lumot beradi. Tadqiqotning maqsadi, vazifalari, usullari, ilmiy va amaliy ahamiyati, shuningdek, asosiy natijalari hamda xulosalari keltirilgan. Dissertatsiyada lazer nurlanishi ta'sirida suyuq muhitlarning optik spektrlarining tahlili orqali molekulalarning tebranma-aylanma harakati va ular orasidagi o'zaro ta'sirlar o'rganilgan.

Asosiy mavzular

Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Suyuq muhitlarning atom va molekulalarining lazer nurlanishi ta'sirida tebranma va aylanma harakatlarini spektroskopik usullar bilan tadqiq qilish; molekulalarning erkinlik darajalari bo'yicha aylanma harakatidan hosil boʻlgan optik spektrlarni tadqiq qilish va relaksatsion jarayonlarni xarakterlovchi fizik parametrlarni aniqlash; yuqori chastotalar sohasidagi optik spektrlarning namoyon boʻlish qonuniyatlarini tadqiq qilish; kvant-kimyoviy nazariy hisoblashlar yordamida molekulalarning tarkibidagi atomlarning bog'lanish uzunliklari, bogʻlanishlar orasidagi burchaklarni va xususiy tebranish chastotalarini aniqlash.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Lazer nurlanishi ta'sirida molekulaning erkinlik darajalari boʻyicha aylanma harakatidan hosil boʻladigan yorug'likning molekulyar sochilish spektrini natijalovchi spektrga ulushini aniqlash usuli ishlab chiqilgan; xlorbenzol, brombenzol va o-dibrombenzol molekulalarining C-H valent tebranishlari bilan bog'liq KS spektral chizig'i benzol halqasida oʻrin almashgan galoid guruhidagi atomlarning rezonans ta'siri tufayli yuqori chastota tomonga siljishi aniqlangan; anilin molekulasining benzol halqasida oʻrin almashgan amin NH2 guruhining konjugatsiya ta'siri sababli KS spektridagi C-H valent tebranishlari bilan bog'liq spektral chizig'i quyi chastotalar tomon siljishi aniqlangan.
Tadqiqotning amaliy natijalari: Anizotroplikning fluktuatsiyasi hisobiga yorug'likning molekulyar sochilish spektrining namoyon boʻlish mexanizmlari ishlab chiqilgan va molekulaning erkinlik darajalari boʻyicha aylanma harakatidan hosil boʻladigan spektrlarni natijalovchi spektrga ulushini va relaksatsion jarayonlarning molekulyar parametrlarini aniqlash usuli ishlab chiqildi; KS spektridagi oʻzgarishlarning tahlil natijalaridan spektral analizda ingradiyentlarni identifikatsiya qilishda foydalanish mumkin.