O‘zbek tilidagi pretsedent nomlarning lingvistik tadqiqi

Ushbu dissertatsiya tadqiqoti O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Oʻzbek tili, adabiyoti va folklori instituti huzuridagi Ilmiy darajalar beruvchi DSc.02/30.12.2019.Fil.46.03 raqamli ilmiy kengashida nomzodlik dissertatsiyasi avtoreferati hisoblanadi. Tadqiqotning maqsadi O‘zbek tilidagi pretsedent nomlarning lingvomadaniy, sotsiolingvistik, assotsiativ xususiyatlarini oʻzbek lingvomadaniy hamjamiyati vakillarining kognitiv bazasi bilan aloqadorlikda aniqlashdan iborat. Tadqiqotda Oʻzbek tilidagi pretsedent nomlar bilan unga yondosh onomastik stereotip, etalon, ramz kabi lingvistik hodisalar oʻrtasidagi farqli jihatlar aniqlanib, ularning lingvopoetik va lingvomadaniy xususiyatlari tahlil qilingan. Tadqiqotning ilmiy yangiligi Oʻzbek tilshunosligida ilk marta pretsedent nomlar bilan unga yondosh onomastik stereotip, etalon, ramz kabi lingvistik hodisalar oʻrtasidagi farqli jihatlarni aniqlanishi, ularning atoqli otlarga taalluqli boʻlishi, til sohiblari orasida mashhurligi, ramziylik kasb etishi, shuningdek, oʻziga daxldor pretsedent birliklar bilan uzviy aloqada boʻlib, ularga ishora qilishi sotsiolingvistik va lingvomadaniy yondashuv asosida ochib berilganligidadir. Tadqiqotning amaliy ahamiyati esa Oʻzbekiston milliy teleradiokompaniyasi “Madaniyat va ma'rifat” telekanalining “Telemarafon” dasturi ssenariysini tayyorlashda foydalanilganligi va unda pretsedent nomlarning ijtimoiy, madaniy, ma'rifiy hayotdagi ahamiyati haqida tushunchalar berilganligidir.

Asosiy mavzular

• Pretsedent nomlarning lingvomadaniy, sotsiolingvistik, assotsiativ xususiyatlari: Tadqiqotda O‘zbek tilidagi pretsedent nomlarning lingvomadaniy, sotsiolingvistik, assotsiativ xususiyatlari Oʻzbekiston lingvomadaniy hamjamiyati vakillarining kognitiv bazasi bilan aloqadorlikda tahlil qilinadi. Jumladan, ularning atoqli otlarga taalluqli boʻlishi, til sohiblari orasida mashhurligi, ramziy ma'no kasb etishi, shuningdek, oʻziga daxldor pretsedent birliklar bilan uzviy aloqada boʻlib, ularga ishora qilishi sotsiolingvistik va lingvomadaniy yondashuv asosida ochib berilgan.
• Pretsedent nomlar va lingvistik hodisalar o'rtasidagi aloqadorlik: Oʻzbek tilida pretsedent nomlar bilan unga yondosh onomastik stereotip, etalon, ramz kabi lingvistik hodisalar oʻrtasidagi farqli jihatlar aniqlangan. Shuningdek, pretsedent nomlarning mashhurligi, til sohiblariga yaxshi tanish ekanligi kabi lingvomadaniy belgilari asosida onomastik metafora, perifraza, deonimlashish, transonimizatsiya kabi lingvistik hodisalar aktuallashuvida muhim o'rin tutishi tadqiq qilingan.
• Pretsedent nomlarning ijtimoiy, madaniy, ma'rifiy ahamiyati: Tadqiqot natijalariga koʻra, pretsedent nomlarning Oʻzbekiston milliy teleradiokompaniyasi “Madaniyat va ma'rifat” telekanalining “Telemarafon” dasturi ssenariysini tayyorlashda foydalanilganligi hamda ushbu dasturda pretsedent nomlarning ijtimoiy, madaniy, ma'rifiy hayotdagi ahamiyati haqida tushunchalar berilganligi ta'kidlangan. Bu tadqiqotlar O‘zbek xalqining ijtimoiy, madaniy, ma'rifiy hayotidagi ahamiyati haqida tushunchalar bergan.