Sug‘oriladigan bo‘z tuproqlar, ularning xossalari va unumdorligi (Surxondaryo viloyati misolida
Ushbu avtoreferat O‘zbekiston Milliy universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi ilmiy kengashda muhokama qilingan dissertatsiyani oʻz ichiga oladi. Dissertatsiya mavzusi sugʻoriladigan boʻz tuproqlarning Surxondaryo viloyati misolida oʻrganilgan xossalari va unumdorligiga bagʻishlangan. Avtoreferatda tadqiqotning dolzarbligi, maqsadi, vazifalari, obyekti, predmeti, ilmiy yangiligi, uslublari va natijalari, shuningdek, ushbu tadqiqotning amaliy ahamiyati va tavsiya etiladigan yoʻnalishlari batafsil yoritilgan. Tadqiqot natijalari olingan ilmiy maqolalar va konferensiya materiallarida chop etilgan.
Asosiy mavzular
- Mavzuning dolzarbligi va zarurati: Dunyo miqyosida eroziya tufayli unumdor tuproqlarning yoʻqolishi va uni oldini olish, tuproq unumdorligini oshirish hamda oqilona foydalanish dolzarb masalalar hisoblanadi. Respublikamizda esa boʻz tuproqlarni oʻrganish, ularning degradatsiyasini oldini olish, sifatini baholash va unumdorligini oshirishga qaratilgan tadqiqotlar muhim ahamiyat kasb etadi.
- Tadqiqot maqsadi va vazifalari: Maqsad — Surxondaryo viloyati boʻz mintaqa tuproqlarining xossa-xususiyatlarini aniqlash, evolyutsion va transformatsion jarayonlarni belgilash, tuproq sifatini baholash orqali ularning unumdorligini saqlash va oshirish boʻyicha yechimlar ishlab chiqish. Vazifalar esa tuproqlarning morfogenetik xususiyatlari, agrofizikaviy, agrokimyoviy, fizik-kimyoviy xossalarini aniqlash, evolyutsion jarayonlarni belgilash, tuproq xossalari bilan ekin hosildorligi oʻrtasidagi bogʻliqlikni aniqlash hamda tuproq sifatini baholashdan iborat.
- Tadqiqot ob'yekti va predmeti: Tadqiqot obyekti sifatida Surxondaryo viloyati boʻz tuproqlar mintaqasida tarqalgan tipik boʻz, och tusli boʻz, boʻz-oʻtloqi va oʻtloqi tuproqlar tanlangan. Tadqiqot predmeti esa ushbu tuproqlarning morfogenetik xossa-xususiyatlari, unumdorligi, uni chegaralovchi omillar, korrelyativ bogʻliqliklar va kartogrammalar hisoblanadi.
- Tadqiqot uslublari va ilmiy yangiligi: Tadqiqotlar dala, laboratoriya va kameral sharoitlarda umumqabul qilingan standart uslublar boʻyicha amalga oshirilgan. Ilmiy yangiligi hududning boʻz mintaqa tuproqlarining evolyutsiyasi, ularning yarimgidromorf va gidromorf tuproqlarga transformatsiyalanishi, gumus miqdori bilan hosildorlik oʻrtasidagi bogʻliqlik aniqlanishi, shagʻalli qoʻshilmalarning unumdorlikka taʼsirini asoslanishi va tuproq sifatining baholanishidan iborat.
- Tadqiqotning amaliy natijalari va joriy qilinishi: Amaliy natijalar sifatida Denov tumanidagi gumus bilan taʼminlanganlik xaritasi, Denov, Sariosiyo, Uzun, Shoʻrchi va Qumqoʻrgʻon tumanlari uchun tuproq sifatini baholash xaritalari va agrokimyoviy xaritalar tuzilgan. Ushbu natijalar hududdagi fermer xoʻjaliklari tomonidan amaliyotga joriy etilib, tuproq unumdorligini oshirishga qaratilgan chora-tadbirlarni belgilashga imkon bergan.
- Tadqiqot natijalarining aprobatsiyasi va e'lon qilinishi: Tadqiqot natijalari 5 ta ilmiy-amaliy anjumanlarda (3 ta xalqaro, 2 ta respublika) maʼruza qilingan va muhokama etilgan. Mavzu boʻyicha jami 10 ta ilmiy maqola chop etilgan, shundan 5 tasi Oliy attestatsiya komissiyasi tavsiya etgan nashrlarda chiqqan.
- Dissertatsiyaning tuzilishi va hajmi: Dissertatsiya kirish, beshta bob, xulosalar, foydalanilgan adabiyotlar roʻyxatidan iborat boʻlib, umumiy hajmi 116 betni tashkil qiladi.