Hadis matnlarining lingvostilistik tadqiqi (o‘zbek tilidagi tarjima matnlar asosida)
Ushbu kitob Xamdamova Oygul Maxkamjonovna tomonidan tayyorlangan dissertatsiya avtoreferatidir. Unda muqaddas hadis matnlarining lingvostilistik tadqiqi o'zbek tilidagi tarjima matnlar asosida amalga oshirilgan. Tadqiqotda hadis matnlarining lingvistik va stilistik xususiyatlari, ularning o'zbek tili funksional uslublari tizimidagi o'rni, leksik-semantik va grammatik jihatdan o'ziga xosliklari chuqur tahlil etilgan.
Asosiy mavzular
- Kirish: Ushbu qism dissertatsiya mavzusining dolzarbligi, zarurati, tadqiqotning respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining ustuvor yo'nalishlariga bog'liqligi, maqsad va vazifalari, obyekti va predmeti, ilmiy yangiligi va amaliy natijalari, ilmiy va amaliy ahamiyati, joriy qilinishi, aprobatsiyasi, nashr etilgan ishlari hamda dissertatsiya tuzilishi haqida ma'lumot beradi.
- Diniy matnlarning lingvostilistik tadqiqining nazariy masalalari: Bu bobda diniy matnlarning dunyo va o'zbek tilshunosligidagi tadqiqi, ularning uslubiy xususiyatlari, jumladan, hadis matnlari haqidagi fikr-mulohazalar o'rganib chiqilgan. Shuningdek, hadis matnlarining uslubini belgilovchi lingvistik omillar, ularning uslubini belgilashga, aynan o'zbek tili funksional uslublarining qaysi biri doirasiga kirishi yoki ularning qaysi biriga yaqinroq turishi ekanligini aniqlash jarayoni tahlil qilingan.
- Hadis matnlarining uslubini belgilovchi lingvistik omillar: Bu faslda hadis matnlari lingvostilistik jihatdan tadqiq etilgan, uning uslubini belgilashga, aynan o'zbek tili funksional uslublarining qaysi biri doirasiga kirishi yoki ularning qaysi biriga yaqinroq turishi ekanligini aniqlash nihoyatda murakkab jarayon ekanligi ma'lum bo'lgan. Mazkur jihatlarni aniqlash uchun Imom Buxoriyning “Al-Jome' as-sahih” asaridan olingan yuzlab hadis namunalari statistik usulda tahlil qilingan.
- Hadis matnlarida sanad va matn munosabati: Ushbu faslda "hadis", "muhaddis" terminlarining lug'aviy ma'nolari, sanad va matnning o'ziga xos o'rni, ularning strukturasi hamda hadis matnlaridagi voqealar hikoya qilish usulida yetib kelganligi va ularning uslubiy ta'sirchanlikni ifodalovchi iboralarning qoʻllanishi tahlil qilingan.
- Hadislarning leksik-stilistik tahlili: Bu bobda hadis matnlarida qoʻllanuvchi leksik birliklar va ularning semantik xususiyatlari, leksik-semantik va grammatik jihatdan o'ziga xosliklari, jumladan, ot, son, sifat, ravish va olmosh kabi soʻz turkumlarining uslubiy imkoniyatlari tadqiq etilgan.
- Hadis matnlarining grammatik-stilistik tahlili: Ushbu bobda hadis matnlarining morfologik vositalarining lingvostilistikasi, sintaktik vositalarining lingvostilistikasi, monologik va dialogik nutq shakllarining uslubiy imkoniyatlari tahlil qilingan. Xususan, gaplarning turli shakllari, dialogik nutqning o'ziga xos xususiyatlari o'rganilgan.
- Xulosa: Yakuniy qismda tadqiqotning asosiy natijalari umumlashtirilgan. Xususan, hadis matnlarining leksik-semantik va grammatik xususiyatlari, ularning o'ziga xosligi, o'zbek tili funksional uslublari tizimidagi o'rni haqida xulosalar chiqarilgan.