Qadimgi Xorazm hududidagi shaharsozlik
Ushbu dissertatsiya avtoreferati Qadimgi Xorazm hududidagi shaharsozlik madaniyatini o'rganishga bag'ishlangan. Unda qadimiy shaharlarning shakllanishi, rivojlanishi, harbiy me'morchiligi, turli davrlardagi shaharsozlikning o'ziga xos xususiyatlari, aholining turmush tarzi va iqtisodiy ahvoli kabi masalalar yoritilgan. Tadqiqotda arxeologik ma'lumotlar va yozma manbalar tahlil qilingan holda Xorazm shaharsozlik madaniyatining rivojlanish bosqichlari aniqlangan.
Asosiy mavzular
- KIRISH: Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati, dunyoda globallashuv jarayonlarining aholining shaharlarga intilishi va shaharsozlik madaniyatini yuksaltirishga e'tiborni kuchaytirayotganligi bayon etilgan. Ayniqsa, tarixiy shaharlarning asl ko'rinishini saqlab qolishga alohida e'tibor qaratilayotganligi ta'kidlangan.
- Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalar rivojlanishining ustuvor yo'nalishlariga bog'liqligi: Mazkur tadqiqot respublika fan va texnologiyalar rivojlanishining I. “Demokratik va huquqiy jamiyatni ma'naviy-axloqiy hamda madaniy rivojlantirish, innovatsion iqtisodiyotni shakllantirish" ustuvor yo'nalishiga mos kelishi ta'kidlangan.
- Muammoning o'rganilganlik darajasi: Qadimgi Xorazm shaharlarining tarixi yozma va arxeologik manbalar asosida XX asrning o'rtalaridan keng o'rganila boshlangani, bu jarayonda amalga oshirilgan tadqiqot ishlari va ularning davrlarga bo'linishi haqida ma'lumot berilgan.
- Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Qadimgi Xorazm shaharsozlik madaniyatining shakllanishi va rivojlanishi jarayonlarini tahlil qilish va uning taraqqiyot bosqichlarini aniqlash maqsad qilib qo'yilgan. Vazifalar esa shaharlarning shakllanish omillari, nazariy-metodologik asoslari, tipologiyasi, funksiyalari, qurilish uslublarini o'rganishni o'z ichiga oladi.
- Tadqiqot obyekt va predmeti: Tadqiqot obyekti Qadimgi Xorazm hududidagi shaharlar toʻgʻrisidagi arxeologik ma'lumotlar, yozma manbalar, ilmiy-tarixiy adabiyotlar boʻlib, predmeti esa shaharsozlik madaniyatining shakllanishi va rivojlanish jarayonlari (mil. avv. VIII milodiy IV asrlargacha) hisoblanadi.
- Tadqiqot usullari va ilmiy yangiligi: Tadqiqotda xolislik va tizimli yondashuv tamoyillari, tarixiy taqqoslash, qiyosiy solishtirish, analiz, sintez kabi usullardan foydalanilgan. Ilmiy yangilik sifatida esa siyosiy, iqtisodiy omillar va janub aholisining migratsiyasi ta'sir ko'rsatganligi, shaharlar bunyod etiladigan joylarning umumiy jihatlari, harbiy me'morchilik va poliorketikaning rivojlanganligi hamda markaziy shaharlar talablari aniqlanganligi ko'rsatilgan.
- Tadqiqotning amaliy natijalari: Shaharsozlik madaniyati va urbanizatsiya tushunchalariga aniq ta'rif berilgan, nazariy va uslubiy tamoyillar ishlab chiqilgan. Tadqiqot natijalari Oʻzbekistonning qadimiy madaniy merosini targ'ib qilish, turizm sohasini rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etgan ma'lumotlar bilan boyitgan.
- Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Dissertatsiya natijalari Oʻzbekiston Milliy teleradiokompaniyasining turli dasturlarida foydalanilganligi, shuningdek, harbiy me'morchilik va poliorketika rivojlanganligi hamda markaziy shaharlar turlari aniqlanganligi ta'kidlangan.
- XULOSA: Insoniyat shaharsozlik madaniyati vujudga kelgunicha uzoq taraqqiyot yo'lini bosib o'tganligi, shaharlarning har bir hududning oʻziga xos taraqqiyoti zaminida vujudga kelib rivojlanishi, tabiy-geografik faktor muhim o'ringa egaligi bayon etilgan. Shahar insoniyat taraqqiyotining asosiy harakatlantiruvchi kuchi bo'lib, u jamiyatning siyosiy, iqtisodiy va madaniy markazi sanalishi ta'kidlangan.