Atrof-muhit obyektlaridan naftalin asosidagi yangi organik reagentlar bilan ayrim og‘ir va zaharli metall ionlarini spektrofotometrik aniqlash usullarini ishlab chiqish
Ushbu dissertatsiya atrof-muhit obyektlaridan og'ir va zaharli metall (OZM) ionlarini aniqlashning yangi, samarali va iqtisodiy jihatdan maqbul spektrofotometrik usullarini ishlab chiqishga bag'ishlangan. Tadqiqotda naftalin asosidagi to'rt yangi organik reagent (HR¹, HR², HR³, HR⁴)dan foydalanilib, Fe(III), Co(II), Ni(II), Cu(II), Zn va Hg(II) ionlarini turli atrof-muhit obyektlarida aniqlash usullari ishlab chiqilgan va amaliyotga joriy etilgan. Tadqiqot natijalari Oʻzbekistonda olib borilayotgan ekologik monitoring va atrof-muhitni muhofaza qilish yo'nalishidagi davlat siyosatini qo'llab-quvvatlashga xizmat qiladi.
Asosiy mavzular
- Kirish: Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi, zarurati, Respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining ustuvor yo'nalishlariga mosligi, xorijiy va mahalliy tadqiqotlar sharhi, muammoning oʻrganilganlik darajasi, maqsad va vazifalari, tadqiqot obyekti, predmeti va usullari, ilmiy yangiligi va amaliy natijalari, ishonchliligi, ilmiy va amaliy ahamiyati hamda joriy qilish istiqbollari bayon etilgan.
- Teoretik asoslar: O'rganilayotgan metall ionlarini aniqlashda optik va boshqa usullar, reagentlar va ularning xossalari, OZM ionlarining tavsiflari hamda ularning atrof-muhitdagi ta'siri haqida ilmiy adabiyotlar tahlil qilingan.
- Kompleks hosil qilish sharoitlarini optimallashtirish va reagentlar: Naftalin asosidagi yangi organik reagentlar (HR¹, HR², HR³, HR⁴) va ularning Fe(III), Co(II), Ni(II), Cu(II), Zn, Hg(II) ionlari bilan hosil qilgan komplekslarining optimal sharoitlari, fizik-kimyoviy xossalari va molyar soʻndirish koeffitsientlari aniqlangan.
- Metrologik tavsiflar: Ishlab chiqilgan spektrofotometrik uslublarning metrologik tavsiflari, aniqlik, sezgirlik, selektivlik va takrorlanuvchanligi aniqlangan, Oʻzbekistonning turli hududlaridagi tabiiy suvlar, tuproqlar va sanoat obyektlaridagi OZM ionlarining monitoringi natijalari keltirilgan.
- Atrof-muhit obyektlarida monitoring: Sanoat korxonalari atrofidagi tuproqlar, suv manbalari va oʻsimliklarning ekologik holati oʻrganilib, ularning kimyoviy tarkibi monitoring qilingan. Turli hududlardagi tuproqlar va suvlar tarkibidagi ogʻir metallar hamda ularning Oʻzbekiston Respublikasi uchun belgilangan meʼyoriy koʻrsatkichlar bilan solishtirilgan.
- Xulosa: Dissertatsiyada erishilgan asosiy ilmiy va amaliy natijalar, xulosalar va tavsiyalar bayon etilgan. Ishlab chiqilgan uslublarning Oʻzbekiston Respublikasi sanoat korxonalari va laboratoriyalarida joriy etilishi boʻyicha maʼlumotlar berilgan.