Tilshunoslikning zamonaviy sohalari doirasida tilning kognitiv birliklarini aniqlash tizimi
Ushbu avtoreferat O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim muassasalarining ilmiy salohiyatini oshirish, xalqaro hamkorlikni kengaytirish va ta’lim sifatini jahon standartlari darajasiga ko‘tarish kabi ustuvor vazifalarni hisobga olgan holda, zamonaviy tilshunoslikning asosiy yo‘nalishlari, xususan, kognitiv tilshunoslik va kompyuter lingvistikasi doirasida til birliklarini aniqlash tizimini tadqiq etishga bag‘ishlangan. Tadqiqotda tilning kognitiv birliklari tahlil qilinib, ularning axborot texnologiyalari tilida amal qilishi, zamonaviy yo‘nalishlarning rivojlanishi va kompyuter lingvistikasi til birliklarini aniqlashga nisbatan kognitiv-diskursiv yondashuvning nazariy asoslari ko‘rib chiqilgan. Shuningdek, avtoreferatda ilmiy-nazariy va amaliy natijalar hamda ularning joriy etilishi bo‘yicha ma’lumotlar keltirilgan.
Asosiy mavzular
- KIRISH: Ushbu qismda dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati, tadqiqotning respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining ustuvor yo‘nalishlariga mosligi, dissertatsiya bajarilgan oliy ta'lim muassasasining ilmiy-tadqiqot ishlari bilan bog'liqligi, muammoning oʻrganilganlik darajasi, tadqiqotning maqsadi va vazifalari, obyekti va predmeti, ilmiy yangiligi, amaliy natijalari va ularning ishonchliligi, ilmiy va amaliy ahamiyati, tadqiqot natijalarining joriy etilishi, aprobatsiyasi, nashr etilgan ishlar soni va dissertatsiyaning tuzilishi asoslangan.
- Tilshunoslikning kognitiv nazariyalari: Kognitiv tilshunoslik zamonaviy tilshunoslikning rivojlanishini va uning hozirgi bosqichdagi shakllanishini yoritadi. Kognitiv tilshunoslik til va tafakkur orasidagi oʻzaro aloqani chuqur tushunishni ta'minlaydi. Turli tadqiqotlarda "konsept", "freym", "blend" kabi tushunchalar keng qo'llaniladi.
- Axborot texnologiyalarining kognitiv birliklari: Ushbu qismda axborot texnologiyalari tilida til birliklarining tadqiqi sharhlanadi. Madaniy axborotga kognitiv yondashuvning kognitiv dinamikasi modellashtirilishi tufayli verbal muloqotning axborot komponentiga e'tibor qaratiladi. "Axborot texnologiyalari sohasidagi tilning kognitiv birliklari tipologiyasi" deb nomlangan uchinchi paragrafda tushunchaning nazariy ta'rifi yoritilgan.
- XULOSA: Ilmiy fikr taraqqiyotining hozirgi bosqichida kognitiv tilshunoslikning nazariy ahamiyati yuqori baholanadi. Zamonaviy tilshunoslik ikkita asosiy yondashuvga e'tibor qaratib rivojlanmoqda, ulardan biri kognitologiya boʻlib, u fanlararo xarakterga ega. Kognitiv tilshunoslik “hurmatli fan, chunki u dunyo miqyosida tilshunoslikni faol rivojlantirmoqda.