Бошоқли дон экинларини қандалалар туркумига кирувчи зарарли ҳасвадан ҳимоя қилиш чоралари
Ushbu dissertatsiya avtoreferati "ZARARLI XASVA VA BOSHQА QANDALALARDAN G'ALLA EKINLARINI HIMOYA QILISH CHORALARI" mavzusiga bag'ishlangan bo'lib, unda Zokirjon Bekchanov tomonidan olib borilgan ilmiy tadqiqotlar natijalari keltirilgan. Tadqiqotda g'alla ekinlariga zarar yetkazuvchi qandala turning turlari, ularning biosociologik xususiyatlari, tarqalishi, zarari va ularga qarshi kurashish choralarini ishlab chiqish bo'yicha ilmiy asoslangan tavsiyalar berilgan. Xususan, zararli hasva (Eurygaster integriceps Put.) ning bosh qandala turi ekanligi, uning biologiyasi, iqlim sharoitiga moslashuvchanligi, tabiatda uchraydigan dushmanlari va ularga qarshi kurashda kimyoviy va biologik vositalarning samaradorligi atroflicha o'rganilgan. Tadqiqot natijalari asosida samarali himoya tadbirlarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish bo'yicha tavsiyalar berilgan. Shuningdek, ishda qishloq xo'jaligiga zarar keltiruvchi qandala turlarini aniqlash, ularning tarqalishini monitoring qilish va ularga qarshi samarali kurashish usullarini yaratish bo'yicha ilmiy-amaliy xulosa va tavsiyalar berilgan.
Asosiy mavzular
- G'alla ekinlariga zarar yetkazuvchi qandala turlari: Tadqiqotda 4 turdagi zararli qandala aniqlangan: zararli hasva (Eurygaster integriceps Put.), mavr qandala (Eurygaster maura L.), nayza boshli hasva (Aelia acuminata F.) va tog' hasvasi (Dolyciris penicillatus Horv.). Ularning 88,8% zararli hasva tashkil etadi. Bu qandala turi g'alla ekinlariga jiddiy zarar yetkazadi.
- Zararli hasvaning biosociologik xususiyatlari va tarqalishi: Zararli hasva qishlash davrida tabiiy omillar ta'sirida nobud bo'lishi (kuzda 8,2-13,1%, bahorda 14,1-28,2%) hamda biologik rivojlanishi o'rganilgan. Zararli hasva tuxumlarida uchraydigan tuxumxo'r-telenomuslar 20-23% tuxumni zararlashi aniqlangan.
- G'alla ekinlarini zararlilardan himoya qilish choralarining samaradorligi: Tadqiqotda kimyoviy vositalarning (Aykido super, Akito, V-gunsiy super va boshqalar) samardorligi aniqlangan. Ushbu vositalar 1 gektar maydonda 3,5-7,8 sentner qo'shimcha hosil olish imkonini beradi. Har sarflangan 1 so'm 4,6-8,2 martaga o'zini qoplaydi va rentabellik 457,5-818,8% ga teng.
- Zararli hasvaga qarshi kurashishda entomopatogen zamburug'lar: Tadqiqotda zararli hasva bilan kasallangan tabiiy microorganismlar (Beauveria bassiana, Aspergillus va boshqalar) aniqlanib, ularning samaradorligi o'rganilgan.