6-H(Almashingan)-benzoksazolin-2-onlar (tionlar) sintezi va kimyoviy o‘zgarishlari
Ushbu doktorlik dissertatsiyasi (PhD) avtoreferatida o'simlik moddalari kimyosi instituti doirasida olib borilgan ilmiy tadqiqotlar natijalari, xususan, 6-H(almashingan)-benzoksazolin-2-onlar (tionlar)ning sintezi va kimyoviy o'zgarishlari hamda biologik faolligi atroflicha o'rganilgan. Tadqiqotda zamonaviy organik sintez usullari, jumladan, 1,3-bipolyar siklobirikish, «klik kimyo», sianetillash kabi usullar qo'llanilib, yangi birikmalar olingan. Olingan birikmalarning tuzilishi zamonaviy spektroskopik usullar (IQ, ¹H va ¹³C YaMR, mass-spektrometriya, RTT) yordamida aniqlangan va ularning o'stiruvchanlik, ingibitorlik hamda sitotoksik faollik kabi biologik xossalari tekshirilgan. Tadqiqot natijalari O'zbekiston Respublikasi Prezidentining farmon va qarorlarida belgilangan vazifalar hamda fan va texnologiyalarni rivojlantirishning ustuvor yo'nalishlariga mos holda bajarilgan.
Asosiy mavzular
- Benzoksazolinlar va ularning hosilalari sintezi va kimyoviy o'zgarishlari: Tadqiqotda benzoksazolin-2-on, 6-xlorbenzoksazolin-2-on, benzoksazolin-2-tionlarning propargil bromid bilan alkillash, azid-alkin siklobirikish, sianetillash, aroillash kabi reaksiyalar orqali turli hosilalari va gibrid molekulalari sintez qilingan. Shuningdek, 2-gidrazinilbenzoksazolning aromatik aldegidlar, xlorangidridlar, ketonlar, sulfoxloridlar bilan reaksiyalari o'rganilgan va yangi birikmalar olingan.
- Sintez qilingan birikmalarning biologik faolligi: Sintez qilingan ayrim benzoksazolin-triazol gibrid molekulalar va ularning hosilalarining o'stiruvchanlik, ingibitorlik va sitotoksik faollik xossalari tekshirilgan. Xususan, ayrim moddalar bug'doy va bodring urug'larining o'sishini rag'batlantirishda va turli saraton hujayralariga nisbatan sitotoksik ta'sir ko'rsatishda yuqori faollik namoyon etgan.