Рахматова Дилбар Исматиллоевна
Ushbu monografiyada surunkali buyrak kasalligi (SBK) bilan og'rigan bemorlarda rivojlanadigan nevrologik asoratlar, jumladan, buyrak faoliyatining buzilishi natijasida miya qon aylanishidagi o'zgarishlar, neyroinflammativ jarayonlar, neyropsixologik va psixoemotsional buzilishlar atroflicha o'rganilgan. Kitobda SBK ning turli bosqichlarida uchraydigan ushbu asoratlarning klinik va biomolekulyar ko'rinishlari, ularning rivojlanish mexanizmlari, diagnostikasi va davolash usullari batafsil yoritilgan. Tadqiqot natijalariga ko'ra, SBK ning rivojlanishi bilan miya qon aylanishida sezilarli o'zgarishlar yuzaga kelishi, neyronlarning shikastlanishi va kognitiv hamda psixoemotsional buzilishlar kuchayishi aniqlangan. Shuningdek, BDNF kabi neyrotrofik omillarning roli va ularning SBK ning nevrologik asoratlaridagi ahamiyati ko'rsatib o'tilgan. Kitobda SBK bilan bog'liq nevrologik asoratlarni erta aniqlash va samarali davolash bo'yicha tavsiyalar berilgan.
Asosiy mavzular
- Surunkali buyrak kasalligining nevrologik asoratlari: Ushbu mavzu doirasida surunkali buyrak kasalligi (SBK) ning rivojlanishi natijasida markaziy va periferik nerv sistemasida yuzaga keladigan o'zgarishlar, jumladan, miya qon aylanishining buzilishi (ishemik va gemorragik insult, demensiya), neyropatiyalar, vegetativ nerv sistemasining disfunksiyasi kabi muammolar ko'rib chiqiladi. SBK ning turli bosqichlarida ushbu asoratlarning shakllanish mexanizmlari va klinik ko'rinishlari tahlil qilinadi.
- Kognitiv va psixoemotsional buzilishlar: Mavzu SBK bilan bog'liq bo'lgan kognitiv funksiyalar (diqqat, xotira, nutq, ijro etuvchi funksiyalar) ning pasayishi, shuningdek, depressiya, xavotirlik va stress kabi psixoemotsional buzilishlarning rivojlanishiga bag'ishlangan. Tadqiqotlar natijasida ushbu buzilishlarning SBK bosqichlari va bemorlarning yoshiga bog'liqligi aniqlanadi.
- Miya qon aylanishining buzilishi: Mavzu miya qon tomirlarining holati, ularning elastikligi va qon oqimining ko'rsatkichlari (transkranial va ekstrakranial Doplerografiya)ni o'rganishga qaratilgan. SBK ning rivojlanishi bilan miya qon aylanishining o'zgarishi, jumladan, qon tomirlarining tonusi va elastikligining pasayishi, qon oqimining sekinlashishi kabi holatlar tahlil qilinadi.
- BDNF va buyrak markerlari: Mavzu miya neyrotrofik faktori BDNF ning qon tarkibidagi miqdori va uning SBK ning nevrologik asoratlari bilan bog'liqligini o'rganishga qaratilgan. Shuningdek, buyrak faoliyatini baholashda ishlatiladigan markerlar (Sistatin C, Kreatinin, SKF, Albuminuriya) ning BDNF bilan o'zaro bog'liqligi va diagnostik ahamiyati ko'rsatiladi.
- Davolash va profilaktika: Mavzu SBK ning nevrologik asoratlarini davolash va oldini olish bo'yicha zamonaviy yondashuvlarni, jumladan, neyroprotektiv va antioksidant terapiyani qo'llash samaradorligini baholashga bag'ishlangan. Tadqiqot natijalari asosida bemorlarning hayot sifatini yaxshilashga qaratilgan tavsiyalar berilgan.