Issiqlik nurlanish qonunlari
Ushbu referat "Issiqlik nurlanish qonunlari" mavzusiga bag'ishlangan. Unda nurlanishning turli xillari, issiqlik nurlanishining mohiyati, nurlanish oqimi, jismning nur qaytarish, yutish va o'tkazish qobiliyatlari, absolyut qora jism va uning xususiyatlari, Kirxgof qonuni, Stefan-Bolsman qonuni va Vinning siljish qonuni kabi asosiy tushunchalar yoritilgan. Referatda nazariy ma'lumotlar bilan birga amaliy masalalar yechimlari ham keltirilgan.
Asosiy mavzular
- Nurlanishning turlari va issiqlik nurlanishi: Nurlanishning turli xillari (fosforning nurlanishi, gazlardan elektr toki o'tishi, qattiq jismlarni elektronlar bilan bombardimon qilish natijasida vujudga keladigan nurlanish va h.k.) va ularning vujudga kelish tabiatlari haqida ma'lumot beriladi. Issiqlik nurlanishining mohiyati, uning jism zarralarining xaotik issiqlik harakati energiyasining elektromagnit to'lqin tarzida nurlanishi ekanligi tushuntiriladi. Issiqlik nurlanishi absolyut noldan farqli barcha temperaturalardagi jismlarda kuzatilishi va temperaturaga bog'liqligi ta'kidlanadi.
- Nurlanish oqimi va jismning nur qobiliyatlari: Jism sirtiga tushayotgan nurlanish oqimi (Ф) qisman qaytishi (Фk), qisman yutilishi (Фyu) va qisman o'tishi (Фo) haqida ma'lumot beriladi. Jismning nur qaytarish (p), yutish (a) va o'tkazish (D) qobiliyatlari tushunchalari kiritiladi va ular orasidagi bog'liqlik (r+a+D=1) ko'rsatiladi. Qalin jismlar uchun D=0 bo'lgan holdagi munosabat (r+a=1) keltiriladi.
- Absolyut qora jism: Absolyut qora jism tushunchasi, uning xususiyatlari (tushayotgan barcha nurlanishni yutishi) va tabiatda uchramasligi haqida ma'lumot beriladi. Absolyut qora jismning modelini yaratish usullari (berk kovak idish) va uning afzalliklari tushuntiriladi. Jismning nur qaytarish va yutish qobiliyatlaridan tashqari yana bir xarakteristikasi – T temperaturadagi jismning birlik sirtidan birlik vaqtda nurlanayotgan elektromagnit to'lqinlarining energiyasi (Et) haqida ma'lumot beriladi.
- Kirxgof qonuni: Kirxgofning integral va differensial qonunlari ta'riflari keltiriladi. Ixtiyoriy jismning nur chiqarish va nur yutish qobiliyatlarining nisbati bu jismning tabiatiga bog'liq bo'lmay barcha jismlar uchun to'lqin uzunlik va temperaturaning universal funksiyasi ekanligi ta'kidlanadi. Ushbu qonundan kelib chiqadigan muhim natijalar keltiriladi.
- Stefan-Bolsman va Vinning siljish qonunlari: Stefan-Bolsman qonuni (E=σT⁴) va uning mohiyati (absolyut qora jismning to'la nur chiqarish qobiliyati temperaturaning to'rtinchi darajasiga proporsional ravishda ortishi) tushuntiriladi. σ-Stefan-Bolsman doimiysining qiymati keltiriladi. Vinning siljish qonuni (λmT=b) va uning mohiyati (absolyut qora jismning nur chiqarish qobiliyatining maksimumiga mos keluvchi to'lqin uzunligi absolyut temperaturaga teskari proporsional ekanligi) tushuntiriladi. b-Vin doimiysining qiymati keltiriladi.