Mahalliy xomashyo asosidagi o‘z-o‘zidan zichlashuvchi beton

Ushbu avtoreferat O'zbekiston Respublikasi Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy attestasiya komissiyasida B2024.2.PhD/T4761 raqam bilan ro'yxatga olingan, Toshkent arxitektura-qurilish universitetida bajarilgan dissertatsiya mavzusiga bag'ishlangan. Tadqiqotning asosiy maqsadi mahalliy xomashyolar asosida o'z-o'zidan zichlashuvchi betonlarni ishlab chiqish va ularning xossalarini tadqiq etishdan iborat. Dissertatsiyada mahalliy xomashyo va sanoat chiqindilaridan foydalanib, o'z-o'zidan zichlashuvchi beton tarkiblari va texnologiyasini ishlab chiqishga yo'naltirilgan ilmiy-tadqiqotlar amalga oshirilgan. Tadqiqotda superplastifikatorlar va mineral qo'shimchalarning beton tarkibiga ta'siri o'rganilgan, ularning reologik va fizik-mexanik xossalari takomillashtirilgan. Tadqiqot natijalari asosida energiya tejamkor o'z-o'zidan zichlanuvchi beton tarkiblari ishlab chiqilgan va ularning yuqori fizik-mexanik va ekspluatasion xususiyatlarini ta'minlashga erishilgan. Tadqiqot natijalari asosida ishlab chiqarish jarayoniga joriy etilgan va iqtisodiy samaradorligi baholangan.

Asosiy mavzular

Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Jahonda beton zamonaviy qurilishning eng muhim materiallaridan biri hisoblanadi. Rivojlangan davlatlar resurs va energiya tejamkor, ekologik xavfsiz innovatsion texnologiyalarni ishlab chiqishda yetakchilik qilmoqda. Mahalliy xomashyolar va sanoat chiqindilari asosida, yuqori zichlikka va mustahkamlikka ega, o'z-o'zidan zichlashuvchi betonlarni ishlab chiqish va ularning texnologiyalarini takomillashtirish muhim ilmiy yo'nalish hisoblanadi.
Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalar rivojlanishining ustuvor yo'nalishlariga mosligi: Tadqiqot respublika fan va texnologiyalar rivojlanishining II «Energetika, energiya va resurstejamkorlik» ustuvor yo'nalishi doirasida bajarilgan.
Muammoning o'rganilganlik darajasi: O'z-o'zidan zichlashuvchi betonlarni yaratish va tadqiqoti bo'yicha dunyodagi ko'plab etakchi olimlar shug'ullangan. Biroq, mahalliy xomashyo asosida o'z-o'zidan zichlashuvchi betonlarning tarkiblarini yaratishga qaratilgan ilmiy izlanishlar olib borilmaganligi aniqlangan.
Tadqiqotning maqsadi: Mahalliy xomashyolardan foydalanib o'z-o'zidan zichlashuvchi betonlarning tarkiblarini ishlab chiqish va ularning xossalarini tadqiq etishdan iborat.
Tadqiqotning vazifalari: Mineral qo'shimcha sifatida foydalaniladigan materiallarning putsolan faolligini aniqlash; kimyoviy qo'shimchalarning turlarini aniqlash va tanlash; superplastifikatorlarning sement pastasining reologik va fizik-kimyoviy xususiyatlariga ta'sirini aniqlash; optimal mineral qo'shimchalar va superplastifikatorlar miqdorini aniqlash; beton tarkibini ishlab chiqish va optimallashtirish; betonning xossalarini tadqiq etish.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Mineral qo'shimchalarning putsolan faolligi aniqlangan; PR-196 superplastifikatorining sement gidratatsiyasiga ta'siri va mexanizmi aniqlangan; PR-196 ning elektrostatik va sterik ta'sir mexanizmlari aniqlangan; PR-196 optimal dozasi aniqlangan; sement toshining mikrostrukturasini shakllanish mexanizmi aniqlangan.
Tadqiqotning amaliy natijalari: Mahalliy xomashyo va ikkilamchi materiallardan foydalangan holda o'z-o'zidan zichlashuvchi betonlarning tarkiblari ishlab chiqilgan; komponentlarni tanlash mezonlari ishlab chiqilgan; energiya samarador tarkiblar takomillashtirilgan; B65 sinfidagi o'z-o'zidan zichlashuvchi betonlar ishlab chiqarishga erishilgan.
Xulosa: Mineral qo'shimchalarning putsolan faolligi aniqlangan va ularning betonning mustahkamlik xususiyatlarini oshirish uchun foydalanish imkonini beradi; optimal superplastifikator va mineral qo'shimcha miqdorlari belgilangan; PR-196 superplastifikatorining samaradorligi tasdiqlangan; PR-196 ning sement toshining struktura shakllanish mexanizmi asoslab berilgan; rentgen fazali tahlil va infraqizil spektroskopiya yordamida klinker minerallarining gidratasiya kinetikasi va mikrostrukturasi shakllanish mexanizmi aniqlangan; energiya tejamkor o'z-o'zidan zichlanuvchi beton tarkiblari ishlab chiqilgan; B65 sinfidagi o'z-o'zidan zichlanuvchi beton ishlab chiqarish yo'lga qo'yilgan.