Salix L. Turkum turlarining ekologik-biologik xususiyatlari va ularning atmosfera ifloslanishiga chidamliligi (Toshkent shahri misolida)

Ushbu dissertatsiya tadqiqoti O'zbekiston Milliy universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi DSc.03/27.02.2020.B.01.15 raqamli Ilmiy kengash tomonidan tasdiqlangan mavzu bo'yicha amalga oshirilgan. Tadqiqotning asosiy maqsadi O'zbekistonning Salix L. turkumiga mansub S. alba, S. babylonica, S. matsudana, S. aegyptiaca turlarining ekologik-biologik xususiyatlarini va ularning Toshkent shahri sharoitida atmosfera ifloslanishiga chidamliligini aniqlashdan iborat. Tadqiqot davomida ushbu turlarning fenologik kuzatuvlari o'tkazilgan, barglarining morfo-anatomik tuzilishi o'rganilgan va ularning atmosfera ifloslanishiga chidamliligi aniqlangan. Shuningdek, barglar va tuproqdagi og'ir metallarning (Pb, Zn, Cd, Cu) miqdori aniqlanib, ular o'rtasidagi korrelyatsion aloqalar o'rganilgan. Tadqiqot natijalari asosida o'simliklarning ifloslanishga chidamliligi aniqlanib, ularni Toshkent shahri va boshqa ifloslangan hududlarda ko'kalamzorlashtirish ishlarida samarali foydalanish bo'yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan.

Asosiy mavzular

• Kirish: Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati, jahonda va O'zbekistonda ifloslanish muammosi, Salix L. turkumiga mansub turlarning ekologik va biologik xususiyatlarini o'rganishning ahamiyati, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining tegishli Farmonlari va Qarorlari, tadqiqotning fanga va texnologiyalarga mosligi, muammoning o'rganilganlik darajasi, tadqiqotning maqsadi va vazifalari, ob'ekti va predmeti, usullari, ilmiy yangiligi, amaliy ahamiyati, tadqiqot natijalarining joriy qilinishi, aprobatsiyasi va e'lon qilinganligi haqida ma'lumot berilgan.
• Tadqiqotning asosiy mazmuni: Birinchi bobda "Salix L. turlarining ekologik moslashuvchanligi va atrof-muhitning salbiy omillariga adaptatsiyasi" (adabiyotlar sharhi) mavzusida shahar muhitidagi stress omillarining daraxtlarga ta'siri tahlil qilingan. Ikkinchi bobda "Tajriba maydonlarining tavsifi, tadqiqot ob'ektlar va usullari" mavzusida Toshkent shahrining fizik-geografik joylashuvi, iqlimi, atmosfera ifloslanishi darajasi va tuproq tarkibi o'rganilgan. Uchinchi bobda "Salix L. turlarining fenologik va morfo-anatomik xususiyatlari" mavzusida S. aegyptiaca, S. alba, S. babylonica, S. matsudana turlarining fenologik kuzatuvlari va barglarining morfo-anatomik tuzilishi o'rganilgan. To'rtinchi bobda "Barglarda va tuproqda og'ir metallarning yig'ilishi (Pb, Zn, Cd, Cu misolida)" mavzusida og'ir metallarning ta'siri, ularning populyatsiyalar va tuproqlardagi miqdori va o'zaro bog'liqligi tahlil qilingan.
• Xulosalar: Tadqiqot natijalariga ko'ra, Salix L. turlarining Toshkent shahrida atmosfera ifloslanishiga chidamliligi, fenologik fazalarning o'zgarishi, barglarning morfo-anatomik tuzilishi va og'ir metallarni to'plash xususiyatlari aniqlangan. Ushbu ma'lumotlar asosida Salix L. turlarining Toshkent shahrini ko'kalamzorlashtirishda qo'llash bo'yicha tavsiyalar berilgan.