Cho‘lbop o‘rgich - to‘plagich kesadigan pichog‘ ining shakli va parametrlarini asoslash

Ushbu dissertatsiya Qishloq xo'jaligini mexanizatsiyalash ilmiy-tadqiqot instituti tomonidan bajarilgan va unda cho'l-o'rgich-to'plagichining kesadigan pichog'ining shakli va parametrlari asoslangan. Tadqiqot qishloq xo'jaligi va melioratsiya mashinalari sohasiga bag'ishlangan bo'lib, unda ozuqabop cho'l o'simliklarini yig'ishtirishda samarali texnikani ishlab chiqishga qaratilgan tadqiqotlar keltirilgan. Tadqiqot natijalari O'zbekiston Respublikasi Prezidentining qishloq xo'jaligini rivojlantirishga oid qarorlari va strategiyalariga asoslangan. Dissertation dunyo bo'yicha ushbu sohadagi muammolarni yechishga qaratilgan. Tajriba va nazariy hisob-kitoblar asosida pichoqning optimal shakli va parametrlari aniqlanib, amaliyotga joriy etilgan. Tadqiqot natijasida o'simliklar parchalanish darajasi kamaygan va yig'ish to'liqligi oshgan, bu esa iqtisodiy samaradorlikni oshirgan.

Asosiy mavzular

Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati: Jahonda arid yaylovlarni oʻzlashtirish, ulardan yuqori hosil olishda qoʻllaniladigan resurstejamkor, ish sifati va unumi yuqori boʻlgan ozuqabop cho'l oʻsimliklarini yig'ishtiradigan mashinalarni ishlab chiqish va qoʻllash yetakchi o'rinni egallamoqda. Dunyo boʻyicha ozuqabop choʻl oʻsimliklarining har yili 20,0 mln. gektar maydonda yetishtirilishini hisobga olsak, ularni yig'ishtirishda energiya-resurstejamkor, ish sifati va unumi yuqori mashinalarni ishlab chiqish muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Ushbu yoʻnalishda tabiiy cho'l yaylovlarida oʻsimlik poyalarining sifatli kesilishini ta'minlaydigan resurstejamkor mashinalarni ishlab chiqish va ular ish organlarining maqbul parametrlarini asoslash boʻyicha maqsadli ilmiy izlanishlarni olib borish dolzarb masalalardan hisoblanadi.
Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Tadqiqotning maqsadi ozuqabop cho'l oʻsimliklarini pichanga oʻrish uchun moʻljallangan KPP-3 oʻrgich-toʻplagich rotorli barabani kesadigan pichogʻining shaklini tanlash va parametrlarini asoslash orqali uning ish sifati va yigʻish toʻliqligini oshirishdan iborat. Tadqiqot vazifalari: tabiiy cho'l va yarim cho'l yaylovlaridan pichan tayyorlash uchun mexanizatsiya vositalarining texnologik va konstruktiv yechimlarini tahlil qilish; arid yaylovlar sharoitining oʻziga xos tomonlari, istiqbolli choʻl-ozuqabop oʻsimliklarining xossalarini oʻrganish; cho'lbop oʻrgich-toʻplagich kesadigan pichog'ining absolyut tezligi, tigʻi qirralarining oʻsimlik poyasiga kirish jarayonidagi holati va kesish burchagini nazariy asoslash; tajriba o'tkazish; iqtisodiy koʻrsatkichlarini aniqlash.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Cho'lbop oʻrgich-toʻplagich rotorli barabanining konstruksiyasi agrotexnik talablar darajasida ozuqabop cho'l oʻsimliklar poyalarini oʻrib yig'ishtirishini ta'minlashi lozimligi shartidan ishlab chiqilgan; choʻlbop oʻrgich-toʻplagich kesadigan pichoqlarining konstruktiv parametrlari va shakllari ozuqabop cho'l oʻsimliklar poyalarining parchalanish darajasi minimal boʻlishi lozimligi shartidan aniqlangan; oʻrgich-toʻplagich kesadigan pichog'ining tebranma harakati va absolyut tezliklari choʻl-ozuqabop oʻsimliklarining poyasiga kirish paytida sirpanib kesishni ta'minlashini hisobga olgan holda aniqlangan; rotorli barabani kesadigan pichoqlarining kesish va oʻtkirlanish burchaklari hamda cho'lbop oʻrgich-toʻplagich harakat tezligining maqbul qiymatlari oʻsimlik poyasining parchalanish darajasi va oʻrib olingan ozuqa massasining toʻliqligini ifodalovchi regressiya tenglamalarini birgalikda yechish orqali aniqlangan.
Tadqiqotning amaliy natijalari: Kesadigan pichoqlar bilan jihozlangan choʻlbop oʻrgich-toʻplagichga dastlabki talablar va texnik topshiriq ishlab chiqilgan hamda Intellektual mulk markazining foydali model va ixtiro patentlari olingan. Natijada kesadigan eksperimental pichoqlar bilan jihozlangan choʻlbop oʻrgich-toʻplagichning konstruksiyasini ishlab chiqish imkoni yaratilgan. Ishlab chiqilgan kesadigan pichoqlar bilan jihozlangan choʻlbop oʻrgich-toʻplagich Jizzax viloyati Forish tumani fermer xoʻjaliklarida joriy etilgan. Natijada tajribaviy kesadigan pichoqlar bilan jihozlangan choʻlbop oʻrgich-toʻplagich yordamida ozuqabop cho'l oʻsimliklari poyalarini kesishda uvalanish darajasini 1,88% ga kamayishiga va terim to'liqligini 98,5% ga oshishiga erishilgan. Taklif etilgan choʻlbop oʻrgich-toʻplagichning sanoat nusxalarini ishlab chiqish va tayyorlash uchun loyiha-konstruktorlik hujjatlari loyihalash jarayoniga joriy etilgan.
Tadqiqot natijalarining ishonchliligi va ahamiyati: Tadqiqot natijalarining ishonchliligi izlanishlarning samarali usullar va o'lchov vositalaridan foydalanilgan holda oʻtkazilganligi, nazariy mexanika va oliy matematikaning asosiy qonun va qoidalariga amal qilinganligi, tajribalar natijalariga matematik statistika usullari bilan ishlov berilganligi, nazariy va amaliy tadqiqotlar natijalarining oʻzaro mosligi, dala sinovlari natijalari ijobiyligi va amaliyotga joriy etilganligi bilan izohlanadi. Tadqiqot natijalarining ilmiy ahamiyati choʻlbop oʻrgich-toʻplagich kesadigan pichoqlarining kam energiya sarflagan holda agrotexnik talablar darajasidagi ish sifatini ta'minlaydigan parametrlarining asoslanganligi hamda olingan analitik ifodalardan boshqa shunga o'xshash oʻrgich-toʻplagich ish organlarining parametrlarini asoslashda foydalanish mumkinligi bilan izohlanadi. Tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati ishlab chiqilgan kesadigan pichoqlar bilan jihozlangan choʻlbop oʻrgich-toʻplagich qo'llanilganda ozuqabop cho'l oʻsimliklari poyalarini kesishda uvalanish darajasining kamayishi va terim to'liqligining oshishiga erishilganligi bilan belgilanadi.