Xorazmda islom dini va madaniyati tarixi (VIII – XII asrlar)
Ushbu dissertatsiya avtoreferati Xorazmning VIII-XII asrlardagi islom dini va madaniyati tarixini oʻrganishga bag'ishlangan. Unda Xorazmga islomning kirib kelishi, tarqalishi, islomiy madaniyatning shakllanishi, bu davrda yashagan olimlar va ularning ilmiy merosi, shuningdek, Xorazmda rivojlangan diniy va dunyoviy ta'lim tizimi atroflicha tahlil qilingan. Tadqiqotda oʻrta asrlar Xorazmining jahon sivilizatsiyasi, madaniyati va ilmiy taraqqiyotiga qoʻshgan hissasi ham yoritilgan.
Asosiy mavzular
- Kirish: Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zaruriyati, tadqiqotning maqsadi, vazifalari, obyekti va predmeti, ilmiy yangiligi, amaliy natijalari, nazariy va amaliy ahamiyati hamda tadqiqot natijalarini amaliyotga joriy qilish, nashr etilgan ishlar va dissertatsiya tarkibiy tuzilishi haqida ma'lumot beriladi.
- Xorazmda islom dini va madaniyati tarixi manbashunosligi va tarixshunosligi: Xorazmda islom dini va madaniyati tarixini oʻrganishda foydalanilgan manbalar va ularning tavsifi, shuningdek, mavzu bo'yicha yaratilgan ilmiy tadqiqotlar tahlil qilinadi. Tadqiqotda arab-fors tarixchilari va sharqshunoslarning asarlari, shuningdek, Xorazmning ilmiy muhiti va allomalari haqidagi tadqiqotlar ko'rib chiqiladi.
- Xorazmda islom dini va madaniyatining yoyilishi: Ushbu bobda Xorazmga islomning kirib kelishi, uning zardushtiylikka e'tiqod qilgan mahalliy xalq bilan ziddiyatlari, harbiy yurishlar, islom dinining tarqalishi, islomiy tizimning shakllanishi va musulmon urf-odatlarining yoyilishi masalalariga alohida e'tibor berilgan. Arablar tomonidan Xorazmning egallanishi, mamlakatning arab-islom dunyosi bilan munosabatlari, zardushtiylarning islom dinini qabul qilishi va bu masaladagi ziddiyatlar, yangi islomiy urf-odatlar, marosimlarning joriy etilishi tahlil qilingan.
- Xorazmda islomiy ilmlarning taraqqiyoti: Xorazmdan yetishib chiqqan buyuk muhaddis va faqihlar ilmiy merosi orqali hadis, fiqh ilmlarining Movarounnahr va Xorazm diyorlaridagi rivojlanish tarixi bayon qilingan. Musulmon dunyosida Xorazmning ilm-fan va madaniyat sohasidagi hissasi ham koʻrsatib oʻtilgan.
- Sharq Uyg'onish davri madaniyatida Xorazmning tutgan oʻrni: Ushbu bobda Xorazmga islom kirib kelishi bilan bu yerda islomiy ta'lim tizimining shakllanishi, o'quv yurtlarida diniy va dunyoviy bilimlar oʻqitilishi, aniq fanlar sohasida ijod qilgan ko'plab mahalliy va xorijiy olimlar yetishib chiqqanligi oʻrganilgan va tahlil qilingan. Xorazm madrasalarida ta'lim tizimi va uning oʻziga xos xususiyatlari, falsafa va kalom ilmining rivoji, Xorazmda Ma'mun akademiyasining faoliyati ham tahlil qilingan.
- Xulosa: Tadqiqot natijasida Xorazmning Markaziy Osiyo mintaqasida islom dini va madaniyatining rivojlanishidagi oʻrni, islomning tinch va ma'rifatli yo'l bilan yoyilishi, ilmiy va madaniy hayotda erishilgan yutuqlar, diniy bag'rikenglik, mahalliy madaniyatning islom sivilizatsiyasiga qo'shgan hissasi kabi xulosalarga kelingan. Tadqiqot natijalari asosida taklif va tavsiyalar berilgan.