Quyosh nurlari bilan qizdirib olingan kremniyning elektrofizik va termoelektrik xossalari
Ushbu dissertatsiya quyosh nurlari bilan qizdirib olingan kremniyning (Si) elektrofizik va termoelektrik xossalari hamda ularning texnologik asoslarini tadqiq etishga bag'ishlangan. Tadqiqotda kukunsimon kremniy zarrachalarini quyosh nurlari yordamida qizdirib, ularni biriktirish orqali polikristal kremniy namunalarini olish texnologiyasi ishlab chiqilgan. Olingan namunalar mikrotuzilmasi, morfologiyasi, elektro- va termo o'tkazuvchanligi, issiqlik o'tkazuvchanligi, termoelektrik samaradorligi (ZT) kabi muhim ko'rsatkichlari haroratga bog'liqligi o'rganilgan. Tadqiqot natijalari asosida kremniy zarrachalarini quyosh nurlari bilan qizdirib, termoelektrik materiallar tayyorlash usuli taklif etilgan va uning amaliy qo'llanishi ko'rsatib berilgan.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va zaruriyati: Jahonda yarimo'tkazgichlar fizikasi va energiya o'zgartirgich qurilmalarini rivojlantirishga katta e'tibor qaratilayotgan bir paytda, quyosh nurlari bilan qizdirilgan polikristal kremniyning elektrofizik va termoelektrik xossalarini tadqiq etish muhim ilmiy va amaliy ahamiyatga ega. Bu tadqiqot kelajakda energiya tejamkor, samarali termoelektrik materiallar va qurilmalar yaratishga zamin yaratadi.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Ilk bor, quyosh nurlari bilan qizdirib biriktirish orqali sof polikristal kremniy olishning optimal sharoitlari aniqlangan. Kremniy zarrachalarining ikki xil tuzilishga ega bo'lishi va ularning elektrofizik xossalarining haroratga bog'liqligi o'rganilgan. Shuningdek, polikristal kremniyning termoelektrik xossalarini oshirish usullari ishlab chiqilgan.
- Tadqiqotning amaliy natijalari: Quyosh nurlari bilan qizdirib kremniy zarrachalarini biriktirish orqali termoelektrik material tayyorlash usuli ishlab chiqilgan va patentlangan (Uz FAP 01593). Bu usul yordamida yuqori samarali termoelektrik generatorlar va boshqa energiya qurilmalari yaratish mumkin.
- Metodologiya va usullar: Tadqiqotda kukunli texnologiya asosida kremniy zarrachalarini tayyorlash, ularni quyosh nurlari bilan qizdirib biriktirish, mikrotuzilmasini o'rganish, elektrofizik va termoelektrik xossalarini aniqlash uchun ikki va to'rt zondli usullar, shuningdek, zamonaviy elektron mikroskopdan foydalanilgan.
- Asosiy natijalar va xulosalar: Kremniy zarrachalarini quyosh nurlari bilan qizdirib olingan polikristal kremniyning ikki strukturali tuzilishi va elektrofizik xossalarining haroratga bog'liqligi aniqlangan. Yuqori samarali termoelektrik material olish usuli taklif etilgan va uning amaliy ahamiyati ko'rsatilgan.