SARS-CоV-2 пневмониянинг қандли диабетнинг 2-типи билан биргаликда келиши якуни истиқболини белгиловчи иммуно-биокимёвий индикаторлар
Ushbu avtoreferat O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Oliy attestatsiya komissiyasida tibbiyot fanlari doktori (PhD) ilmiy darajasini olish uchun tayyorlangan dissertatsiya mavzusini ochib beradi. Tadqiqotning asosiy maqsadi SARS-CoV-2 pnevmoniyasi va 2-tipli qandli diabet birgalikda kechganda prognozni aniqlash uchun immun-biokimyoviy ko'rsatkichlarni aniqlashga qaratilgan. Asosiy urg'u COVID-19 ning diagnoz qo'yish, davolash va bashorat qilishda qon ivishi ko'rsatkichlari, endotelin-1, interferonlar va sitokinlar kabi immunologik va biokimyoviy ko'rsatkichlarning ahamiyatini ochib berishga qaratilgan. Tadqiqot natijalari COVID-19 bilan zararlangan bemorlarning klinik, immunologik va biokimyoviy ko'rsatkichlari o'rtasidagi bog'liqlikni ko'rsatib beradi.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Hozirgi kunda dunyoda COVID-19 pandemiyasi keng tarqalgan bo'lib, u ko'p organli yallig'lanishlarga olib kelmoqda. Ayniqsa, 2-tipli qandli diabet bilan kasallangan bemorlarda COVID-19 ning og'ir kechishi va o'lim xavfi yuqori ekanligi aniqlangan. Shu sababli, kasallikning prognozini aniqlashda immunologik va biokimyoviy ko'rsatkichlarni o'rganish muhim ahamiyat kasb etadi.
- Tadqiqot maqsadi va vazifalari: Tadqiqotning maqsadi SARS-CoV-2 pnevmoniyasining 2-tipli qandli diabet bilan birgalikda kechish yakunini belgilovchi immun-biokimyoviy indikatorlarni aniqlash. Tadqiqot vazifalari esa: 2-tip qandli diabet bilan og'rigan bemorlarda SARS-CoV-2 pnevmoniyasining klinik-laborator xususiyatlarini baholash, qon ivish ko'rsatkichlari va endotelin-1 ning diagnostik va prognostik ahamiyatini aniqlash, interferonlar va sitokinlar darajasini aniqlash, hamda immunologik va biokimyoviy ko'rsatkichlar o'rtasidagi bog'liqlikni baholashdan iborat.
- Tadqiqot obyekti va predmeti: Tadqiqot obyekti sifatida 2021-2022 yillarda Buxoro viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasida davolangan SARS-CoV-2 pnevmoniyasi va 2-tipli qandli diabet bilan kasallangan bemorlar jalb etilgan. Tadqiqot predmeti esa ushbu bemorlarning immunologik va biokimyoviy ko'rsatkichlari hisoblanadi.
- Tadqiqot usullari: Tadqiqotda umumklinik, biokimyoviy, immunologik, instrumental va statistik usullardan foydalanildi. Xususan, qon, siydik tahlillari, koagulyogramma, D-dimer, endotelin-1, interferonlar va sitokinlar darajasi o'rganildi.
- Ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati: Ilmiy yangiligi shundaki, COVID-19 infeksiyasining klinik belgilari 2-tip qandli diabet bilan og'rigan bemorlarda yanada yaqqol namoyon bo'lishi, sitolitik sindrom va yallig'lanish ko'rsatkichlari kasallik kechishining indikatorlari ekanligi, qon ivishi ko'rsatkichlari va endotelin-1 ning diagnostik va prognostik ahamiyati, shuningdek, interferonlar va sitokinlar darajasidagi o'zgarishlar aniqlandi. Amaliy ahamiyati esa ushbu ko'rsatkichlar asosida bemorlarni prognozlash va davolashda muhim ahamiyatga ega.
- Tadqiqot natijalari va xulosalar: Tadqiqot natijalariga ko'ra, SARS-CoV-2 pnevmoniyasi va 2-tip qandli diabet bilan birgalikda kechgan bemorlarda qon ivish tizimi ko'rsatkichlari, endotelin-1, interferonlar va sitokinlarning darajasi o'zgarishi kasallikning og'irligini va prognozini aniqlashda muhim markerlar hisoblanadi. Tadqiqot asosida bemorlarni boshqarishga yo'naltirilgan yangi yondashuvlar ishlab chiqilgan.