O‘zbekiston sharoitida yumshoq bug‘doyda qurg‘oqchilikka chidamliligining genetik asoslari
Ushbu dissertatsiya Oʻzbekiston sharoitida yumshoq bug'doyning qurg'oqchilikka chidamliligining genetik asoslarini oʻrganishga bag'ishlangan boʻlib, unda dunyo va mahalliy genotiplarning qurg'oqchilikka chidamlilik darajasi, shu jumladan molekulyar-genetik jihatlari tahlil qilingan. Tadqiqotda suv tanqisligi sharoitida bug'doyning vegetativ rivojlanishi va hosildorlik belgilari oʻrganilgan, shuningdek, DNK markerlar yordamida chidamlilik genlari aniqlangan. Tadqiqot natijalari yangi, chidamli bug'doy navlarini yaratishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va ahamiyati: Dunyoda qishloq xoʻjaligi ekinlarining, xususan, bug'doyning global iqlim oʻzgarishi natijasida stress omillariga chidamliligini oshirish muhim vazifa hisoblanadi. Oʻzbekiston sharoitida suv tanqisligi va yuqori haroratga chidamli navlarni yaratish dolzarb muammo hisoblanadi.
- Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalari rivojlanishiga mosligi: Tadqiqot respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining “Qishloq xoʻjaligi, biotexnologiya, ekologiya va atrof muhit muhofazasi” ustuvor yoʻnalishiga muvofiq bajarilgan.
- Muammoning oʻrganilganlik darajasi: Xorijiy va mahalliy olimlar tomonidan bug'doyning qurg'oqchilikka chidamliligi boʻyicha qator tadqiqotlar olib borilgan, ammo DNK markerlari yordamida chidamlilik genlarini aniqlash ishlari toʻliq yakunlanmagan.
- Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Maqsadi – mahalliy bug'doy navlarini qurg'oqchilikka chidamlilik koʻrsatkichlari boʻyicha fenotiplash hamda shu genlar boʻyicha molekulyar genetik tahlil qilish. Vazifalari – jahon kolleksiyasi va mahalliy navlarni fenotiplash, suv tanqisligining ta'sirini aniqlash, genetik bog'lanishlarni oʻrganish.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati: Ilmiy yangiligi – jahon kolleksiyasi va mahalliy navlarning birinchi bor suv tanqisligi sharoitida fenotiplanganligi. Amaliy ahamiyati – chidamli genotiplarni aniqlash va seleksiyada foydalanish.
- Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Olingan natijalar asosida seleksion dasturlarda foydalanish va tadbiqiy loyihalarda qoʻllanilgan.
- Xulosalar: Yumshoq bug'doyning suv tanqisligiga chidamli boʻlgan navlarida hosildorlik va rivojlanish davri orasidagi bogʻlanishlar oʻrganilgan. DNK markerlar yordamida chidamlilik genetik jihatdan tasdiqlangan.