Ba’zi 3d-guruh metallarining ayrim vitaminlar va aminokislotalar bilan aralash ligandli kompleks birikmalrai sintezi, xossalari, qo‘llanilishi
Ushbu dissertatsiya 3d-metallarning (Co(II), Ni(II), Cu(II), Zn(II)) vitaminlar (tiamin, askorbin kislotasi) va aminokislotalar (sistein, metionin) bilan aralash ligandli kompleks birikmalarini sintez qilish, ularning tuzilishini, xossalarini va qoʻllanilishini oʻrganishga bagʻishlangan. Tadqiqotda ushbu komplekslarning sintez qilish uchun optimal sharoitlar aniqlangan, ularning fizik-kimyoviy va biologik xossalari oʻrganilgan. Kompleks birikmalarning tibbiyot, qishloq xoʻjaligi va boshqa sohalarda qoʻllanilishi mumkinligi koʻrsatib berilgan.
Asosiy mavzular
- Aralash ligandli kompleks birikmalar sintezi: Dissertatsiyada 3d-metallarning Co(II), Ni(II), Cu(II), Zn(II) tuzlarining tiamin, askorbin kislotasi va sistein, metionin bilan aralash ligandli kompleks birikmalari sintez qilingan. Sintez jarayonlari uchun optimal sharoitlar (harorat, pH, vaqt) aniqlangan va umumiy 28 ta yangi kompleks birikma olingan.
- Kompleks birikmalarning tuzilishi va xossalari: Sintez qilingan kompleks birikmalarning tuzilishi rentgen difraksiyasi (XRD), infraqizil (IQ), Raman spektroskopiyasi, NMR (¹H, ¹³C, HSQC, HMBC) kabi usullar yordamida aniqlangan. Ularning termik va barqarorlik konstantalari oʻrganilgan va tabiatiga bogʻliq holda oʻzgarishi aniqlangan.
- Kompleks birikmalarning biologik faolligi va qoʻllanilishi: Kompleks birikmalarning biologik faolligi oʻrganilgan. Xususan, ular parrandalar va foydali bakteriyalarda sinovdan oʻtkazilib, mahsuldorlikni oshirishga, ozuqa samaradorligini yaxshilashga ta’sir koʻrsatishi aniqlangan. Shuningdek, baʼzi komplekslar biokatalizator sifatida ham qoʻllanilishi mumkinligi koʻrsatilgan.