Iqlim o‘zgarishi sharoitida Amudaryo quyi qismi uchun ekologik oqimni baholash
Ushbu avtoreferat Oʻzbekiston Respublikasi Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy attestatsiya komissiyasi tomonidan tasdiqlangan dissertatsiya mavzusini ochib beradi. Asosiy e'tibor Amudaryo quyi qismi uchun ekologik oqimni iqlim oʻzgarishi sharoitida baholashga qaratilgan. Tadqiqotda ilmiy-amaliy yangiliklar, xulosalar va tavsiyalar berilgan bo'lib, Amudaryo daryosi ekotizimining barqarorligini ta'minlash uchun muhim ahamiyatga ega boʻlgan ekologik oqimni hisoblash usullarini takomillashtirishga oid tadqiqotlar natijalari keltirilgan.
Asosiy mavzular
- Kirish: Dissertatsiya tadqiqotining dolzarbligi va zaruriyati, maqsad va vazifalari, ob'ekt va predmetlari, ilmiy yangiligi, amaliy natijalari va ishonchliligi bayon etilgan. Shuningdek, tadqiqotning nazariy va amaliy ahamiyati, uni joriy etilganligi, nashr etilgan ishlari va dissertatsiyaning tuzilishi haqida ma'lumot berilgan.
- Tadqiqotning dolzarbligi va zaruriyati: Jahonda daryo ekotizimlarini barqaror saqlash uchun ekologik oqimni ta'minlashda suvdan tejamkorona foydalanish va zamonaviy texnika va texnologiyalarni qo'llash muhimligi, iqlim o'zgarishi sharoitida suv resurslarining taqchilligi va ekologik oqimni baholashning dolzarbligi ta'kidlangan.
- Amudaryo quyi qismi uchun ekologik oqimni baholash usulini takomillashtirish: Tadqiqotning maqsadi sifatida Amudaryo quyi qismi uchun ekologik oqimni baholash usulini takomillashtirish belgilangan. Buning uchun daryolarda ekologik oqimning baholash va ularni hisoblash usullarini amaliy va eksperimental natijalari tahlil qilingan.
- Gidrologik baholash koʻrsatkichlari (IHA) modeli: IHA modeli daryo oqimidagi oʻzgarishlarni tarixiy ma'lumotlarga asoslanib tahlil qilish va daryo ekotizimlariga ta'sirini baholashga qaratilgan. Ushbu modeldan foydalangan holda Amudaryo quyi qismining iqlim va suv resurslari tahlil qilingan.
- Ekologik oqimni baholashda tabiiy-geografik sharoitlar: Amudaryo quyi qismining tabiiy geografik sharoitini hisobga olgan holda ekologik oqimni baholash haqida ma'lumot berilgan. Bunda Qoraqalpogʻiston Respublikasi hududining geografik o'rni, iqlimi, geologiyasi va suv resurslari tahlil qilingan.
- Tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati: Tadqiqot natijalarining ilmiy ahamiyati iqlim oʻzgarishi sharoitida Amudaryo daryosining quyi qismida taqchil suv resurslarining miqdor koʻrsatkichlarini koʻp yillik oʻzgarish dinamikasini hisoblash usullarini ishlab chiqish bilan izohlanadi. Amaliy ahamiyati esa yuqori aniqlikka ega metodologiyalari asosida ishlab chiqilganligi bilan izohlanadi.
- Xulosalar: Dissertatsiyada olingan asosiy xulosalar keltirilgan, jumladan, Amudaryo quyi deltasida ekologik oqimni ta'minlash uchun minimal ekologik oqim miqdorini aniqlash va uni joriy qilish boʻyicha tavsiyalar berilgan.