Malakali voleybolchi qizlarni yillik tayyorgarlik mashg‘ulotlarida musobaqalarga tayyorlash
Ushbu dissertatsiya avtoreferati O‘zbekiston Respublikasi Jismoniy tarbiya va sport ilmiy tadqiqotlar instituti huzuridagi Ilmiy darajalar beruvchi Ilmiy kengashda himoya qilingan 'Malakali voleybolchi qizlarni yillik tayyorgarlik mashgʻulotlarida musobaqalarga tayyorlash' mavzusidagi falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasiga bag'ishlangan. Unda malakali voleybolchi qizlarni tayyorlash jarayonini takomillashtirish, ularning jismoniy, texnik-taktik va funksional tayyorgarligini oshirishga qaratilgan ilmiy-metodik tavsiyalar va usullar bayon etilgan. Dissertatsiyada zamonaviy pedagogik texnologiyalar, xususan, mobil ilovalar (Flyball) qo'llanilgan holda o'quv-mashg'ulot jarayonini optimallashtirish va sportchilarning natijalarini yaxshilash usullari ko'rib chiqilgan.
Asosiy mavzular
- Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati: Dunyoda voleybol sport turida texnik-taktik usullarning murakkablashuvi, oʻyin tezkorligi, sakrashlar va raqib hujumlarini toʻsiqlash kabi omillar sportning mashhurligini oshirgan. Malakali voleybolchilarning ushbu murakkab texnikalarni takomillashtirish, jismoniy tayyorgarligini oshirish va raqobatbardosh ruhni shakllantirish muhim ahamiyat kasb etadi. Bunda sportchilarning tezkorlik reaksiyalari, koordinatsiya va chidamliligini barqarorlashtirishga alohida e'tibor qaratiladi. Shuningdek, jahon amaliyotida voleybol sport turiga tanlash saralash va tor ixtisoslikka yo'naltirishning ilmiy asoslari ham dolzarb masalalar sirasiga kiradi. Respublikamizda ham malakali voleybolchi qizlarning yuqori darajadagi musobaqalarda muvaffaqiyatga erishishi uchun jismoniy tayyorgarlik muhim rol o'ynaydi.
- Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalarini rivojlantirishning ustuvor yo'nalishlariga mosligi: Tadqiqot respublika fan va texnologiyalarini rivojlantirishning ustuvor yo'nalishlariga, xususan, 'Axborotlashgan jamiyat va demokratik davlatni ijtimoiy, huquqiy, iqtisodiy, madaniy, ma'naviy-ma'rifiy rivojlantirishda innovatsion g'oyalar tizimini shakllantirish va ularni amalga oshirish yo'llari' bilan bog'liq yo'nalishlarga mos ravishda amalga oshirilgan.
- Muammoning oʻrganilganlik darajasi: Mavzuga doir ilmiy-metodik adabiyotlarning tahlili shuni koʻrsatadiki, respublikamizning koʻplab olimlari sportchilarni yillik mashgʻulotlarda musobaqalarga tayyorlash muammolariga bagʻishlangan koʻplab ilmiy-tadqiqotlar olib borishgan. Malakali voleybolchilarni yillik sikllarda musobaqalarga tayyorlash yoʻnalishidagi muammolar boʻyicha ham izlanishlar olib borilgan.
- Tadqiqotning maqsadi: Malakali voleybolchi qizlarni yillik tayyorgarlik mashg'ulotlarida jismoniy ish qobilyatining ustuvor komponentlarini takomillashtirish metodikasini ishlab chiqish asosida musobaqalarga tayyorlash boʻyicha taklif va tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
- Tadqiqotning vazifalari: Malakali voleybolchilarni ish qobilyatining jismoniy, texnik-taktik va funksional komponentlarini yanada takomillashtirish, ularning antropometrik, morfofunksional va jismoniy tayyorgarlik koʻrsatkichlarini inobatga olgan holda maxsus mashqlar majmuasini ishlab chiqish, biologik xususiyatlarini hisobga olgan holda jismoniy tayyorgarlik darajasini oshirishga yoʻnaltirilgan mikrosikllarda yuklamalar hajmini boshqarish metodikasini ishlab chiqish, musobaqaoldi va musobaqa mikrosikllarini ishlab chiqish hamda mobil ilova ishlab chiqish kabi vazifalar belgilangan.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Malakali voleybolchi qizlarning tayyorgarligini oshirish uchun jismoniy sifatlariga ta'sir etuvchi maxsus mashqlar majmuasini kiritish hisobiga yuklamalar me'yori optimallashtirilgan; jismoniy tayyorgarlik jarayoniga berilayotgan yuklamani maqsadli boshqarish imkoniyatlari oshirilgan; jismoniy ish qobiliyatini koʻrsatish imkoniyatlari kengaytirilgan; sportchi qizlarning mustaqil ravishda tayyorgarlik koʻrsatkichlarini oshirish imkoniyati kengaytirilgan.
- Tadqiqotning amaliy natijalari: Malakali voleybolchi qizlarda musobaqa faoliyatini xususiyatlarini tahlil etishda hamda texnik-taktik tayyorgarligini takomillashtirishga yoʻnaltirilgan oʻquv mashgʻulot jarayonini samarali tashkil etishni qoʻllash maqsadida ishlab chiqilgan ixtisoslashtirilgan mashqlar samaradorligi aniqlangan; menstrual siklni hisobga olib, mashg'ulot jarayonida qoʻllaniladigan oʻrtacha hajmdagi yuklamalar me'yorini ishlab chiqish, qizlarning funksional holati va jismoniy tayyorgarlik darajasini oshirishga asos boʻlib xizmat qilishi aniqlangan; yillik mashg'ulotlar dasturi ishlab chiqish hisobiga jismoniy tayyorgarlikni oshirishga imkon yaratgan; mobil dastur ishlab chiqilgan.
- Tadqiqot natijalarining aprobatsiyasi va e'lon qilinganligi: Tadqiqot natijalari 2 ta xalqaro, 2 ta respublika miqyosidagi ilmiy-amaliy anjumanlarda muhokama qilingan. Tadqiqot mavzusi bo'yicha jami 10 ta ilmiy-uslubiy ish chop etilgan.
- Xulosa: Malakali voleybolchi qizlarning jismoniy va maxsus jismoniy tayyorgarligini yaxshilashga qaratilgan tadqiqot natijalari bo'yicha tajriba guruhida sezilarli oʻsish kuzatilgan. Xususan, 30 metrga yugurish koʻrsatkichi 5,1±0,4 sek., 5x6 metrga yugurish 10,8±1,4 sek., archasimon yugurish 23,8±3,2 sek., vertikal sakrash 68,5±5,6 sm. va boshqa koʻrsatkichlar boʻyicha sezilarli yaxshilanishlar qayd etilgan. Mobil ilovaning joriy etilishi esa oʻquv-mashgʻulot jarayonini optimallashtirish va sportchilarning jismoniy tayyorgarligini oshirishda muhim ahamiyat kasb etgan.