O‘zbekiston xalqaro aloqalarining rivojlanishi va bu jarayonda Sharof Rashidovning roli (1950 – 1983 yy.)
Ushbu doktorlik dissertatsiyasi avtoreferati Oʻzbekistonning xalqaro aloqalarining rivojlanishi va bu jarayonda Sharaf Rashidovning roli (1950-1983 yy.) mavzusiga bag'ishlangan bo'lib, tadqiqotning ilmiy yangiligi, asosiy maqsad va vazifalari, tadqiqot usullari, natijalari hamda ilmiy va amaliy ahamiyati haqida ma'lumot beradi. Unda Oʻzbekistonning sovet davri va mustaqillik yillaridagi tashqi siyosati, xususan, Sh. Rashidovning bu jarayondagi faoliyati atroflicha tahlil qilingan.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Bugungi kunda xalqaro munosabatlarda yuz berayotgan chuqur transformatsiyalar, global siyosatning rivojlanishi, ayniqsa, XX asr tarixida bo'lib o'tgan murakkab jarayonlar, yadroviy urush xavfi va uni oldini olish borasidagi davlat rahbarlarining roli haqida ilmiy-tadqiqotlar olib borish zaruratini ta'kidlaydi. Oʻzbekistonning olib borayotgan faol tashqi siyosati, dunyo hamjamiyati tomonidan e'tirof etilayotgan ijobiy jihatlari mavzuning dolzarbligini yanada oshiradi.
- Muammoning oʻrganilganlik darajasi: Oʻzbekiston Milliy arxivi, fondlarida, “Sharof Rashidov nomidagi xalqaro jamoat fondi” arxivi, muzeylar va xotiralar ilmiy tadqiqot ishining manbaviy asoslari boʻlib xizmat qilgan. Mavzuga taalluqli ilmiy tadqiqotlar uch guruhga bo'lingan: sovet davri, mustaqillik yillari va xorijiy tadqiqotlar. Bu asarlarda Oʻzbekiston SSRning xalqaro aloqalari umumiy tarzda tahlil qilingan, ammo Sh. Rashidovning shaxsiy faoliyati alohida tadqiq etilmagan.
- Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Dissertatsiyaning maqsadi – Oʻzbekiston tashqi aloqalarining rivojlanishi va bu jarayonda Sharof Rashidovning rolini mavjud ilmiy asarlar, dissertatsiyalar, arxiv materiallari asosida yaxlit ilmiy ish sifatida yaratish. Vazifalar esa SSSR tashqi aloqalarining asosiy yo'nalishlari va Oʻzbekiston SSR ishtirokining huquqiy asoslarini oʻrganish, Sh. Rashidovning diplomatik faoliyatini yoritish, Toshkentni Sharqning siyosiy va madaniy markaziga aylantirishda uning rolini koʻrsatib berishni oʻz ichiga oladi.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi: Ilmiy yangilik sifatida 1950-yillarning o'rtalarida Gʻarb davlatlari va SSSR oʻrtasidagi siyosiy kurashda Sh. Rashidovning Osiyo va Afrika mamlakatlari bilan hamkorlik oʻrnatishga qaratilgan faoliyati ochib berilgan. Shuningdek, 1962-yilgi "Karib inqirozi" davrida AQSh bilan SSSR oʻrtasidagi ziddiyatni yumshatishdagi mahorati, Kuba mustaqilligini saqlab qolishdagi hissasi va boshqa jihatlar dalillangan.
- Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi va amaliy ahamiyati: Tadqiqot natijalari Oʻzbekiston Milliy teleradiokompaniyasi "Oʻzbekiston tarixi" telekanalida efirga uzatilgan ko'rsatuv ssenariysini tayyorlashda, Sharof Rashidov nomidagi xalqaro jamoat fondi materiallarini boyitishda qoʻllanilgan. Shuningdek, Oʻzbekistonning xalqaro aloqalar tarixini oʻrganishda, muzeylar uchun ma'lumotlar tayyorlashda, oʻquv qoʻllanmalar yaratishda va boshqa davlat dasturlarini bajarishda amaliy ahamiyatga ega.
- Xulosa: Xulosa qilib aytganda, Oʻzbekiston SSR xalqaro savdo aloqalarining mustaqil subyekti boʻlmasada, sovet tashqi iqtisodiy siyosati doirasida Osiyo va Afrika mamlakatlari bilan aloqalar o'rnatishda muhim rol o'ynagan. Sh.Rashidovning tashqi siyosatida aynan Sharq mamlakatlari bilan munosabatlarni rivojlantirishga katta e'tibor qaratilganligi hamda Toshkentning xalqaro siyosiy va madaniy markazga aylanishida uning hissasi katta bo'lganligi ta'kidlanadi.