Disksimon o‘zgravitatsiyalanuvchi sistemalarda mayda masshtabli tebranish modalari va ularning beqarorligi masalalari
Ushbu avtoreferat Oʻzbekiston Milliy universiteti huzuridagi Ilmiy darajalar beruvchi DSc.03/05.05.2023.FM.01.18 raqamli Ilmiy Kengashida Gʻaniyev Jaxongir Malikovich tomonidan taqdim etilgan "Disksimon Oʻzgraivitatsiyalanuvchi Sistemalarda Mayda Masshtabli Tebranish Modalari va Ularning Beqarorliligi Masalalari" mavzusidagi fizika-matematika fanlari boʻyicha falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasining qisqacha mazmunini ochib beradi. Avtoreferatda tadqiqotning dolzarbligi, muammoning oʻrganilganlik darajasi, tadqiqotning maqsadi va vazifalari, foydalanilgan usullar, ilmiy yangiligi, amaliy ahamiyati, natijalarining aprobatsiyasi va nashrlari haqida ma'lumotlar berilgan. Tadqiqot Galaktikamizdagi mezonlar shakllanishining asosiy qonuniyatlarini tushuntirib beruvchi nazariyalarni ishlab chiqishga qaratilgan.
Asosiy mavzular
- Tadqiqotning dolzarbligi va zarurati: Jahonda oʻzgravitatsiyalanuvchi disksimon sistemalarning gravitatsion beqarorliklariga doir olib borilayotgan ilmiy-amaliy tadqiqotlar natijalarini zamonaviy astrofizikada qoʻllash yetakchi oʻrinlardan birini egallamoqda. Disksimon sistemalarning mezonlar shakllanishidagi roli va nochiziqli nostatsionar modellari fonida mayda masshtabli beqarorliklarni oʻrganish muhim ahamiyat kasb etadi.
- Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Tadqiqotning maqsadi anizotrop tezlik diagrammasiga ega boʻlgan, nochiziqli nostatsionar disksimon modellar fonida mayda masshtabli ham gorizontal ham vertikal tebranishlarni tadqiq qilishdir. Vazifalar esa yangi modelni qurish, NDT lar yordamida beqarorliklarni tadqiq qilish hamda Galaktikamiz YuTT va GMB larining asosiy fizik xususiyatlari orasidagi empirik munosabatlarni topishdan iborat.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati: Ilmiy yangiligi shundaki, birinchi marta nochiziqli nostatsionar kollapslanuvchi disksimon modellar gravitatsion beqarorliklari mayda masshtabli gorizontal va vertikal tebranish modalari uchun hisoblangan. Amaliy ahamiyati esa Galaktikamiz YuTT sistemasi vujudga kelishining nochiziqli nazariyasini yaratishga va neytron yulduzlar fizik xususiyatlarini aniqlashga imkon beradi.
- Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi va aprobatsiyasi: Tadqiqot natijalari 30 ta ilmiy ishlarda, jumladan, 9 ta ilmiy maqolada nashr etilgan. Natijalar 9 ta xalqaro va 12 ta respublika ilmiy-amaliy anjumanlarida ma'ruza qilingan va muhokamadan oʻtkazilgan.